Το καρναβάλι των ανεπιθύμητων ενεργειών

Ημέρες καρναβαλιού διανύουμε, λέω να μη σας το χαλάσω, πιστός στο τι πεδίο ειδήσεων θα δημοσιεύεται απο αυτό το blog. Λέω σήμερα να σας πώ για το τι συμβαίνει όταν τα φάρμακα πάνε στο καρναβάλι.........

Εκεί λοιπόν, στην παρέλαση του καρναβαλιού, τα φάρμακα μπορει να φορέσουν τρείς στολές:

• Η πρώτη, είναι η εξωτερική τους στολή, η στολή της αυτό καθεαυτό εμφάνισης του φαρμάκου και της συσκευασίας του . Για τη στολή αυτή θα σας μιλήσω κάποια άλλη μέρα όταν θα σχολιάσω το φαινόμενο placebo
• H δεύτερη είναι η στολή της φαινομενικής αποτελεσματικότητας. Εκεί έχω ηδη μερικώς αναφερθεί. Ρίξτε μια ματιά σε προηγούμενα άρθρα όπως το αφιέρωμα στον ταλαντούχο κύριο Χάνεμαν και στα "φυσικά" φάρμακα. Το θεμα δεν εχει καλυφθεί πλήρως, και θα επανέλθω.
• Η τρίτη, είναι η στολή της απόκρυψης ανεπιθυμήτων ενεργειών, με την οποία εν μέρει θα ασχοληθώ σήμερα.

Τι είναι η απόκρυψη ανεπιθύμητης ενέργειας; Στη διεθνή βιβλιογραφία αναφέρεται ο όρος masking. Ο όρος αυτός χρησιμοποιείται για να υποδηλώσει την μη εμφάνιση (απόκρυψη) συμπτωμάτων απο την ανεπιθύμητη ενέργεια ενός φαρμάκου όταν αυτό συγχορηγείται με κάποιο άλλο φάρμακο το οποίο δεν συνταγογραφήθηκε ούτε για να αντιπετωπιστεί η ίδια πάθηση σε συνδιασμό με το πρώτο, ούτε για να αντιμετωπισθούν οι ανεπιθύμητες ενέργειες του πρώτου φαρμάκου.

Με άλλα λόγια συμβαίνει το εξής: Ενας ασθενής πάσχει απο δυο νόσους. Για τη μία νόσο επισκέπτεται εναν ιατρό ειδικότητας Χ και για την άλλη νόσο επισκέπτεται εναν ιατρό ειδικότητας Υ. Ο ιατρός της ειδικότητας Χ συνταγογραφεί κάποιο φάρμακο στον ασθενή του το οποίο, ως φάρμακο μπορεί να εμφανίσει ανεπιθύμητες ενέργειες, οι οποίες εκδηλώνονται με κάποια συμπτώματα. Μπορεί όμως το φάρμακο που συνταγογράφησε ο ιατρός της ειδικότητας Υ να δρά αναστέλλοντας την εμφάνιση των συμπτωμάτων αυτών χωρίς όμως να αναστέλλει το αίτιο που τα δημιουργεί. Κατα συνέπεια, ο ασθενής είναι εκτεθιμένος σε ένα κίνδυνο ο οποίος δεν είναι εμφανής επειδη τα συμπτώματα απο την εμφάνιση του αναστέλλονται απο τη δράση ενός φαρμάκου. Το φαινόμενο αυτό λέγεται απόκρυψη (masking effect).

Ενα χαρακτηρηστικό παράδειγμα απόκρυψης, αποτελεί η συγχορήγηση αντιδιαβητικών φαρμάκων με μη εκλεκτικούς β-αποκλειστές:

Μερικές φορές τα αντιδιαβητικά φάρμακα μπορεί να προκαλέσουν παρατεταμένη υπογλυκαιμία. Η υπογλυκαιμία αυτή εκδηλώνεται κλινικά με ταχυκαρδία και εφίδρωση. Εαν όμως ο ασθενής λαμβάνει ταυτόχρονα ενα μη ειδικό β-αποκλειστή (πχ προπρανολόλη, ατενολόλη κλπ)τότε δεν εμφανίζεται ταχυκαρδία, ενω η υπογλυκαιμία παραμένει, και ο ασθενής βρίσκεται σε πραγματικό κίνδυνο.

Τι γίνεται στις περιπτώσεις αυτές;

Ιατρική αντιμετώπιση: Εάν η χορήγηση β-αποκλειστών σε διαβητικούς ασθενείς δεν μπορεί να αποφευχθεί, θα πρέπει τα φάρμακα αυτά να δίνονται με προσοχή. Οι εκλεκτικοί β-αποκλειστές ή εκείνοι που παρουσιάζουν ενδογενή συμπαθομιμητική δράση, πρέπει να προτιμώνται. Απαιτείται στενή παρακολούθηση των ασθενών για την εμφάνιση σημείων υπογλυκαιμίας Στους ασθενείς που συνεχίζουν να εμφανίζουν υπογλυκαιμία θα πρέπει να ελαττωθεί η δόση της ινσουλίνης εάν δεν είναι δυνατή η διακοπή της αγωγής με β-αποκλειστή.

Ενέργεια φαρμακοποιού. Βεβαιωθείτε ότι ο ασθενής έχει ενημερώσει τον διαβητολόγο του ότι βρίσκεται σε αγωγή με β-αποκλειστές. Ενημερώστε τον ασθενή για την πιθανή αυτή αλληλεπίδραση, και ενθαρρύνετε τον ασθενή να επισκέπτεται τακτικά τον ιατρό του για τον έλεγχο της κατάστασης του, καθώς και εάν παρατηρήσει οποιαδήποτε ανεπιθύμητη ενέργεια.

Τέτοιου είδους περιστατικά αποδεικνύουν το ισχυρό της άποψης ότι όλα τα φάρμακα, συμπεριλαμβανομένων των OTC θα πρέπει να φυλάσσονται και να διακινούνται μόνο απο χέρια ενός ειδικού επιστήμονα που λέγεται φαρμακοποιός. Γιατί εκτος απο τα φάρμακα, ο επιστήμονας αυτός έχει και το προσόν της συμβουλής και της παρέμβασης ακόμα και με την άρνηση εκτέλεσης της συνταγής. Εαν η ενέργεια αυτή σας φαίνεται υπερβολική και εξωπραγνατική, τότε εστω και η παρέμβαση του είναι το ταπεινό τηλέφωνο στους δυο ιατρούς για τους ενημερώσετε για την αλληλεπίδραση (μια που ο ασθενής ξέχασε ή δεν θέλησε να τους πεί ότι επισξκέπτεται και άλλον ιατρό) είναι σωτήρια.

Ο φαρμακοποιός είναι ο μόνος υγειονομικός που ξέρει με το ν και με το σ το σύνολο των φαρμάκων που περνει ο ασθενής. Για την ακρίβεθια, ξέρει ποια φάρμακα του είναι γραμμένα στο συνταγολόγιο και ποιά όχι. Ποια φυτικά, ομοιοπαθητικά, συμπληρωματα διατροφής, δερμοκαλλυντικά (cosmeceuticals) φάρμακα λαμβάνει θεωρώντας ότι δεν χρειάζεται να ενημερώσει το ιατρό του γι αυτά. Ετσι, εαν όλα τα φάρμακα βρίσκονταν αποκλειστικά στο φαρμακείο και όχι στα περίπτερα και τους άλλους γνωστούς-άγνωστους χώρους, ένα σημαντικό κομμάτι των ανεπιθύμητων αλληεπιδράσεων των φαρμάκων θα είχε ελαττωθεί.

Αλλά τι κάθομαι και γράφω ο αθεόφοβος! Ξέχασα ότι η χώρα μας εδώ και χρόνια ζει στους ρυθμούς του δικου της καρναβαλιού! Ενός καρναβαλιού που η απόκρυψη της πραγματικότητας είναι θεσμός.............