26/3/09

απο τον Ομηρο στην παρακεταμόλη


Παρακολουθούσε τη συζήτηση με αρκετή συγκατάβαση. Και γιατί όχι; Συνηθισμένος ήτανε σε κάτι τέτοια από το φαρμακείο. Εκεί, δεκάδες άτομα του αγόρευαν καθημερινά περί παντός επιστητού: Περί ανέμων και υδάτων, περί του πριν και του μετά, περί του αν και του θα, ακόμη και περί του θέλω και του πρέπει. Και απέναντι σε όλους αυτούς, είχε μια και μοναδική , αλλά συνεπή στάση: Μη λες, κάντο. Αυτή η πρόταση γι αυτόν αποτελούσε στάση ζωής. Το επάγγελμα του βλέπετε, φαρμακοποιός, εμπεριέχει τη φράση κάντο.


Και το έκανε: Οι ελάχιστες συνταγές που απαιτούσαν παρασκευή φαρμάκου, δεν έφευγαν από το φαρμακείο του. Τις συμβουλές που έπρεπε να δώσει για τη σωστή συμμόρφωση του ασθενή, τις έδινε. Και τα ατελείωτα τηλέφωνα και παρακάλια που έπρεπε να κάνει για να έχει ο πελάτης του τα πολυπόθητα φάρμακα του, τα έκανε. Και το διάβασμα που έπρεπε να ρίχνει για να είναι πάντα σωστός και ενημερωμένος, παρόλη την καθημερινή σκοτούρα της χαρτούρας του φαρμακείου ,κι αυτό το έκανε! Μάλιστα. Κάθε Τετάρτη, βρέξει χιονίσει. Κι αυτό φαίνεται δεν του το συγχωρούσαν οι άλλοι. Οι δεξιοί φίλοι του, δεν του συγχωρούσαν το ότι δεν μπορούσε να πάει μαζί τους στην όπερα επειδή έπρεπε να διαβάσει για τη διαφορά μεταξύ αποχρεμπτικών και αντιβηχικών φαρμάκων, για να ξέρει τι θα συστήσει στον καπνιστή και τι στον αλλεργικό. Οι αριστεροί φίλοι του δεν του συγχωρούσαν το ότι κατάφερνε να κάνει τα πράγματα να γίνονται σε αυτόν τον κόσμο κι όχι στον ύπνο του.


Κι όμως, τον αγαπούσαν γιατί ήταν αυτός που ήταν. Και συνάμα τον ψιλοσνόμπαραν, πάλι γιατί ήταν αυτός που ήταν. Και τον φώναζαν πάντα στις Σαββατοκυριακάτικες συναντήσεις. Ξέρετε, αυτές τις συναντήσεις που χρειάζονται όλοι όσοι δεν είναι αυτό που θα θελαν να είναι, και κάνουν αυτό που δεν θα θελαν να κάνουν. Σε κάτι τέτοιες συναντήσεις, οι φιλόλογοι αναλύουν συνήθως τη μαγεία του παρελθόντος, οι φυσικοί το όραμα του μέλλοντος, οι βιολόγοι τα χάλια του παρόντος, και οι γιατροί το κατόρθωμα τους να γίνουν γιατροί, για να περνούν την άποψη τους επι παντός θέματος που οι υπόλοιποι θα μιλάνε. Όπως εκείνο το βράδυ, που είχαν καλέσει και τον ταπεινό φαρμακοποιό…..


Η συζήτηση των «θα’ θελα» ήταν όλο αβρότητες. Μίλησαν στην αρχή για τα παιδιά τους. Τα πιστά αντίγραφα του DNA τους πήγαιναν στην ίδια πάνω-κάτω τάξη, και φέτος το πρόγραμμα έλεγε Ιλιάδα. Μια που τα παιδιά πήγαιναν σε πρότυπο ιδιωτικό, οι φιλόλογοι άφησαν γρήγορα την κουβέντα για τα χάλια της παιδείας, και προχώρησαν στην ανατομική εξέταση των αξιών της Ιλιάδας. Το menu ήταν πλήρες: Πού γεννήθηκε ο Όμηρος, τι Ελληνικά γράφτηκαν στην Ιλιάδα, τι ηθικά διδάγματα βγαίνουν από το έπος, και τα σχετικά.
Η ώρα κυλούσε, κι ο γιατρός δεν είχε μιλήσει ακόμα. Κόντευε να εκραγεί. Εκείνο που τον εκνεύριζε περισσότερο ήταν που δεν μίλαγε κι ο Φαρμακοποιός. Να πει βρε παιδί μου κάτι, αυτό να είναι ανακριβές, αυτός τότε να βγει και να τον διορθώσει δημόσια, και τσααααακ! Να αλλάξει την κουβέντα προς το αν οι μπάμιες κάνουν καλό στο συκώτι των αρρώστων του. Ο φαρμακοποιός όμως άκουγε χαλαρά, και έδειχνε να το απολαμβάνει. Ώσπου ο γιατρός «έκανε πάλι το θαύμα του» : Πετάχτηκε σαν τον υδράργυρο του πιεσόμετρου:


- Λοιπόν φίλοι μου, εγώ, ως γιατρός, διαβάζω Όμηρο. Με ενδιαφέρει βρε παιδί μου η Ιλιάδα. Θαυμάζω διαβάζοντας την, τις ανατομικές γνώσεις που είχαν οι αρχαίοι της εποχής του Ομήρου. Πρωτοδιάβασα Όμηρο όταν ο γιατρός- πατέρας μου είπε να γίνω γιατρός, απαγγέλλοντας μου τη σκηνή της Ιλιάδας που ο Αινείας τραυματίστηκε από μια μεγάλη πέτρα στο ισχίο και του έκοψε τους δυο τένοντες. Χμ! Μάλλον πρόκειται είτε για τον ηβομηριαίο, και τον λαγομηριαίο σύνδεσμο, είτε για τους τένοντες του μέσου πλατέος και του έξω πλατέος. Όταν σπούδαζα ιατρική στο Λονδίνο, μου άρεσε να συζητώ με τον καθηγητή μου τη σκηνή που έριξε ο Πάτροκλος μια κοφτερή κοτρόνα στον Κεβριόνη που σύμφωνα με τη διάγνωση που έκανα- ε, ρε και να 'μουνα εκεί!- του σύνθλιψε τα υπερόφρυα τόξα.! Όταν πήρα το πτυχίο της Ιατρικής, ο γιατρός-πατέρας μου μού έκανε δώρο μια λήκυθο με μια ωραία ζωγραφιά. Είχε τον Αχιλλέα να περιποιείται το τραύμα του Πατρόκλου. Την τελευταία φορά, με κάλεσαν στο σχολείο του γιου μου να μιλήσω για τον Όμηρο. Βρήκα λοιπόν τη σκηνή που σκότωσε ο Μηριόνης τον Φέρεκλο χτυπώντας τον στον δεξιό γλουτό παρακαλώ! Η μύτη του δόρατος, προφανώς πέρασε τον μείζονα γλουτιαίο μύ, το θυροειδές τρήμα, την ουροδόχο κύστη, και το ηβικό τόξο, με κατεύθυνση από πίσω προς τα εμπρός, και από κάτω προς τα πάνω! Γι αυτό σας λέω, άμα θέλετε να κουβεντιάσουμε για τον Όμηρο και την Ιλιάδα του, εδώ, εμένα να ρωτήσετε! Άντε, και τον γιατρό-πατέρα μου, αλλά αυτός είναι δερματολόγος, δεν τα ξέρει καλά. Δε μου λες φαρμακά, παιδί μου, εσύ ξέρεις που βρίσκεται το θυροειδές τρήμα;


Η ατμόσφαιρα στο σαλόνι είχε γίνει εκρηκτική. Όλοι περίμεναν να αποτελειώσει ο γιατρός το φαρμακοποιό-φίλο του. Ο φαρμακοποιός όμως ήταν ατάραχος. Αφού τσίμπησε το μεζεδάκι του, απάντησε νηφάλια:


- Όχι, δεν ξέρω, και δεν μου χρειάζεται να το ξέρω για να κάνω σωστά τη δουλειά μου στο φαρμακείο. Εκείνο που ξέρω όμως καλά είναι ότι λες μπούρδες….γιατρέ μου!
-Μπούρδες εγώ; Ένας ιατρός; Καλά φαρμακά, πες μας εσύ τότε! Μήπως διδάσκεστε Ιλιάδα στη Φαρμακευτική; Α, ναι μωρέ, ξέχασα….Όλο και κάποιο μαντζουνάκι θα περιγράφει ο Όμηρος για τον πόνο! Άντε πες το μας, και να μας πεις και σε τι μάρκα κυκλοφοράει σήμερα για να το πουλάς στις ψωνάρες που πάνε στο φαρμακείο για –ακου να δεις-να αυτοθεραπευτούν! Κι εμείς, οι γιατροί τι ρόλο παίζουμε δηλαδή; Όχι άστο, γι πες που είναι το λάθος μου;
- Στο ότι διαβάζεις τον Όμηρο, όπως διαβάζεις ιατρική. Παπαγαλία!
-Παπαγάλος εγώ, ένας ιατρός; Για να σε δούμε φίλε μου…εσείς οι φαρμακάδες δηλαδή τι καταλαβαίνετε όταν διαβάζετε Όμηρο εκτός από τα μαντζουνάκια του;
-Ότι στο θέμα του πόνου , ο Όμηρος είναι εκτός τόπου και χρόνου.
-Όχι αγορεύσεις φαρμακά! Επιχειρήματα θέλω!


-Ακου λοιπόν ιατροφιλόσοφε! Μας αράδιασες απόψε ένα κάρο μάχες. Έχεις διαβάσει πουθενά κι εσύ και οι φίλοι σου οι φιλόλογοι για ανάπηρους πολέμου στην Ιλιάδα; Ούτε ένας στα δέκα χρόνια του τρωικού πολέμου; Αυτό δεν σου έκανε εντύπωση ως γιατρό με γιατρό-πατέρα;
-Δεν το πρόσεξα- ψέλλισε εμβρόντητος ο ιατρός. Αλλά….βρε παιδί μου…Ομηρικό έπος είναι. Τι, να ασχολείται δηλαδή ο Όμηρος με τα ανδραγαθήματα ή με τα «περισσεύματα»;
-Έλα τώρα φαρμακοποιέ, σαν να μας φαίνεται ότι ο γιατρός εχει λίγο δίκιο-αποκρίθηκαν οι φιλόλογοι σχεδόν ταυτόχρονα, σαν τις αδελφές Τατά. Οι άνθρωποι στον Ομηρικό κόσμο φοβούνταν περισσότερο μια χρόνια νόσο, από το γρήγορο θάνατο. Κι από την άλλη μεριά, να…..ο Αχιλλέας έκανε και το γιατρό στον Πάτροκλο.
-Να σας ρωτήσω κάτι καλοί μου φιλόλογοι. Μήπως βρήκατε πουθενά τη λέξη τραύμα στην Ιλιάδα;
-Έχεις δίκιο, διάβολε, δεν υπάρχει πουθενά στο ομηρικό λεξιλόγιο, παρ ότι με βάση τις περιγραφές του γιατρού θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί σε πολλές περιπτώσεις.
-Να λοιπόν κάτι που θα μάθεις γιατρέ απόψε από το φίλο σου το φαρμακά. Οι ήρωες της Ιλιάδας δεν αρρωσταίνουν ποτέ εξ αιτίας κάποιου τραύματος. Μπορεί να παθαίνουν ακόμα και τραυματικό σοκ, μπορεί οι πληγές τους να αιμορραγούν, αλλά φλεγμονή δεν διάβασα να παθαίνουν. Μπορεί οι ιστοί να σχίζονται αλλά για πύο ούτε κουβέντα στον Όμηρο. Μπορεί η πολιορκία της Τροίας να κράτησε δέκα χρόνια, κι όμως….ούτε ένας λοιμός, ούτε μια στερητική πάθηση. Οι πολεμιστές του Ομήρου δεν έχουν ποτε κωλικούς του εντέρου ή του νεφρού, και δεν συναχώνονται ποτέ. Αν είχες εσύ ιατρείο κι εγώ φαρμακείο στην Τροία, θα είχαμε φαλιρίσει κι οι δυο!
- Καλά….πού ξέρεις εσύ φαρμακά τόσες λεπτομέρειες, τόσες παθήσεις…..
- Σου το έχω πει γιατρούλη μου. Και διαβάζω, και περιστατικά από όλες τις νόσους βλέπω καθημερινά στο φαρμακείο. Αυτό βοηθάει την κρίση μου.
-Η αλήθεια είναι ότι εγώ είμαι οφθαλμίατρος-είπε τώρα με κάποια ντροπή ο ιατρός. Τουλάχιστον βρε φαρμακά βρήκες κανένα καλό φάρμακο στον Όμηρο;
-Κατ αρχήν βρήκα τη λέξη φάρμακο. Στην Ιλιάδα βρίσκεται η πρώτη φορά που αναφέρεται η κοινή για μένα και για σένα λέξη αυτή. Μόνο που στον Όμηρο η λέξη αυτή σήμαινε και φάρμακο και δηλητήριο μαζί. Βλέπεις, τα επαγγέλματα μας δεν είχαν ξεχωρίσει ακόμα, ούτως ώστε να μπουν τα πράγματα, ή για την ακρίβεια να φτιαχτούν τα φάρμακα όπως πρέπει.
-Ναι αλλά… το φάρμακο που λέγαμε;


- Ο Όμηρος δίνει σε ένα φυτό το όνομα Νηπενθές για την αντιμετώπιση του πόνου. Με τέτοιο τρόπο που ο πάσχοντας να κοιμηθεί. Δεν πρόκειται όμως για το γνωστό σαρκοφάγο φυτό, αλλά για την παπαρούνα που μας δίνει το όπιο. Θα ξέρετε βέβαια όλοι σας ότι αυτό μας οδήγησε στα επόμενα χρόνια στην παρασκευή της Θηριακής, που είχε όπιο με τη σέσουλα.


Ηταν η σειρά του βιολόγου να πεταχτεί σαν τον υδράργυρο του πιεσόμετρου.
-Α, παιδιά αυτό που σας λέει ο φαρμακάς εχει μεγάλη σημασία, γιατί ανακαλύφθηκαν στον εγκέφαλο οι υποδοχείς των οπιοειδών καθώς και τα φυσικά οπιοειδή που παράγονται από το σώμα, οι ενδορφίνες και οι εγκεφαλίνες. Εμείς οι βιολόγοι είμαστε έτοιμοι να τα κλωνοποιήσουμε όλα αυτά και να χαρίσουμε στην ανθρωπότητα στο μέλλον τα πιο δυνατά παυσίπονα που…...


Ο φαρμακοποιός τον σταμάτησε ευγενικά με μια κοινότυπη ερώτηση.
-Δε μου λες βιολόγε μας, μήπως ξέρεις τι είναι ζωή;
-Ποιος, εγώ δεν ξέρω, ο βιολόγος;


Αράδιασε στο ακροατήριο του καμιά διακοσαριά έννοιες, από το κεντρικό δόγμα της βιολογίας μέχρι τη χημική δομή του DNA. Όταν όλοι κατάλαβαν ότι δεν υπάρχει ακόμη ένας πλήρης ορισμός για το τι είναι ζωή, ο φαρμακοποιός τον ξαναδιέκοψε, αυτή τη φορά επιτακτικά:


-Να σου πω εγώ λοιπόν τι είναι ζωή, όπως την καταλαβαίνω από το μικρόκοσμο του φαρμακείου μου: Ζωή είναι όλα αυτά που συμβαίνουν γύρω σου, τη στιγμή που εσύ ασχολείσαι με το μέλλον. Μη με διακόπτεις λοιπόν και άσε με να σου πω τι συνέβη, τότε, και που βρισκόμαστε σήμερα. Λοιπόν! Έχουμε και λέμε!


Ένας φαρμακοποιός ο Serturner απομόνωσε στο όπιο τη μορφίνη. Για να δοκιμάσει τη δράση της την έδινε στους φίλους του. Έτσι, η μορφίνη κατάφερε να μπει στη θεραπευτική και να δικαιωθεί ο Όμηρος. Σύντομα όμως ανακάλυψαν ότι η Μορφίνη προκαλεί εξάρτηση. Ένας δεύτερος φαρμακοποιός, ο Merck, προσπάθησε να δώσει λύση στο πρόβλημα και τροποποίησε την μορφίνη δημιουργώντας την ηρωίνη. Κι αυτή όμως έκανε εξάρτηση. Απηύδησαν λοιπόν οι επιστήμονες του πραγματικού κόσμου και προσπάθησαν να δώσουν μια ρεαλιστική λύση στο πρόβλημα του πόνου και του πυρετού. Και η λύση ήταν το να βρεθούν αναλγητικά που δεν προκαλούν εξάρτηση. Και ψάξε-ψάξε βρήκαν δυο λύσεις. Μια του σαλονιού, και μια του λιμανιού. Ποια θέλετε ν’ ακούσετε πρώτα;


-Ε, μια που βρισκόμαστε σε σαλόνι ν’ ακούσει τη λύση του σαλονιού βρε παιδί μου! Είπε ο ιατρός που τώρα είχε χαλαρώσει πραγματικά.
-Η λύση του σαλονιού ήταν η ασπιρίνη. Συντέθηκε με βάση το σαλικυλικό οξύ. Τη δουλειά την έκανε ο Felix Hoffman μετά από προσεκτική βιβλιογραφική ανασκόπηση γιατί και κάποιος παλαιότερα είχε ενδιαφερθεί για τη σύνθεση της. Αυτά όμως θα σας τα πω μια άλλη βραδιά. Σημασία εχει ότι η ασπιρίνη έγινε το φάρμακο του αιώνα. Πείραζε όμως και τα στομάχια πολλών, γι αυτό και οι επιστήμονες έψαχναν απεγνωσμένα για κάποιο φάρμακο τόσο καλό οσο η ασπιρίνη από πλευράς αποτελεσματικότητας αλλά που να μην πειράζει το στομάχι.


-Οπότε ήρθε η ώρα του λιμανιού, έτσι φαρμακά;
-Ναι γιατρέ μου, αν και δεν είμαι σίγουρος ότι θα σου αρέσει αυτό που θα σου πω. Ακου λοιπόν! Δυο επαγγελματικοί σου πρόγονοι ο ιατρός Cahn και ο ιατρός Hepp, που δούλευαν σε νοσοκομείο του Στρασβούργου, ήταν παντελώς ηλίθιοι. Σκέφτηκαν να χορηγήσουν σε ασθενείς ναφθαλίνη, για να κάνουν αντισηψία του εντέρου τους. Στέλνουν λοιπόν τους ασθενείς τους να ψωνίσουν από το φαρμακείο ναφθαλίνη. Στο δρόμο οι ασθενείς αποφάσισαν να πάνε στην φαρμακαποθήκη μια που το φαρμακείο. ήταν κλειστό τέτοια ώρα. Πάνε λοιπόν στη φαρμακαποθήκη, και τη βρίσκουν ανοιχτή. Ο φαρμακέμπορας, τους δίνει μια ναφθαλίνη που δεν μύριζε καθόλου. Την παίρνουν, και τους πέφτει μονομιάς και ο πυρετός και ο πόνος. Το λένε στους γιατρούς. Πάνε οι γιατροί στη φαρμακαποθήκη μαζί με το φαρμακοποιό του νοσοκομείου, τον Antoine Villeneuve και ζητάνε ένα κιλό ναφθαλίνη για να την κουβαλήσει παρακαλώ ο φαρμακοποιός. Βλέπει ο φαρμακοποιός τη ναφθαλίνη του έμπορα και δηλώνει αμέσως ότι πρόκειται περί απάτης, γιατί αυτή η ναφθαλίνη δεν μύριζε ναφθαλίνη. Τους απαντά ο φαρμακέμπορας ότι αυτό οφείλεται στην υψηλή καθαρότητα της. Σκίζει ο φαρμακοποιός τα ρούχα και το πτυχίο του να μην αγοράσουν τη ναφθαλίνη αυτή, πριν βεβαιωθούν ότι οι ασθενείς μπορούν να την αναγνωρίσουν. Και τότε στήθηκε ένας Ομηρικός καυγάς. Προς μεγάλη του τύχη αν όχι τιμή, ο Villeneuve κέρδισε τον καυγά, και έπεισε τους ηλίθιους προγόνους σου να ξαναφέρουν τους ασθενείς στη φαρμακαποθήκη, για να αναγνωρίσουν τη σκόνη. Οι ασθενείς την αναγνώρισαν. Και ψάξε-ψάξε βρέθηκε ότι το σακούλι δεν είχε ναφθαλίνη, αλλά ακετανιλίδη. Μόλις μαθεύτηκε ότι η ακετανιλίδη ελαττώνει πυρετό και πόνο, άρχισαν πανεπιστήμια και εταιρείες να πειράζουν το μόριο της για να κάνουν το φάρμακο καλύτερο. Τελικά βρήκαν ότι εάν του καρφώσουν ένα υδροξύλιο στην πάρα- θέση, και το κάνουν δηλαδή πάρα –υδρόξυ –ακετανιλίδη, το φάρμακο γίνεται αστέρι! Το νέο φάρμακο ονομάστηκε παρακεταμόλη. Εσύ γιατρούλη, παιδί μου ξέρεις τι είναι πάρα-υποκατάσταση;


Γέλασαν όλοι δυνατά και με την ψυχή τους. Ακόμα κι ο ιατρός. Που, όπως και οι υπόλοιποι της παρέας, απόψε κατάλαβε από το φίλο του το φαρμακοποιό ότι ο κόσμος του φαρμάκου εχει μόνο ένα κοινό με τον κόσμο του Ομήρου. Το πάθος για αποτέλεσμα. Και για το λόγο αυτό, ο κόσμος του φαρμάκου, σε αντίθεση με τον κόσμο του Ομήρου, αποδέχεται και συγχωρά ακόμη και το λάθος προκειμένου να βρεθεί η καλύτερη δυνατή θεραπεία. Κι αυτό γιατί στον πραγματικό κόσμο του φαρμάκου, σε αντίθεση με τον –εξωπραγματικό- κόσμο του Ομήρου, τίποτα δεν χαρίζεται. Όλα κατακτώνται…….

20/3/09

απο το δάκτυλο του Γαλιλαίου στο καλλυντικό του νυχιού


Μια επίσκεψη στο μουσείο της Ιστορίας της επιστήμης θα φέρει τον επισκέπτη σε επαφή με ένα ασυνήθιστα απροσδόκητο εύρημα: Στο μουσείο αυτό φυλάσσεται σε άριστη κατάσταση, το μεσαίο δάκτυλο του μεγάλου αστρονόμου και μαθηματικού Γαλιλαίου. Το δάκτυλο του μεγάλου επιστήμονα έφτασε ως τις ημέρες μας χάρις σε έναν antiquer ,τον Antonio Francesco Gori(1691-1757). Ο Gori έκοψε κρυφά το δάκτυλο του Γαλιλαίου στις 12 Μαρτίου του 1737 όταν η σωρός του Γαλιλαίου μεταφέρθηκε στο παρεκκλήσι της εκκλησίας των Αγίων Κοσμά & Δαμιανού (επί τη ευκαιρία είναι οι προστάτες των Φαρμακοποιών) για την νεκρώσιμη λειτουργία.
Ο Gori πούλησε το δάκτυλο του Γαλιλαίου στον βιβλιοθηκονόμο της Λωρεντιανής Βιβλιοθήκης Angelo M. Bandini ο οποίος το διέσωσε επιμελώς, και έτσι κατάφερε να φτάσει ως τις μέρες μας. Η εξέταση του νυχιού του Γαλιλαίου έδειξε ότι ο μεγάλος επιστήμονας πρέπει να έπασχε από άσθμα που τον τυραννούσε ξέχωρα από την τύφλωση του. Το νύχι του ηταν εμφανώς πολύ πιο καταπονημένο από το υπόλοιπο δάκτυλο
Ο Γαλιλαίος ηταν ανατρεπτικό στοιχείο στην εποχή του διότι κατεύθυνε τις παρατηρήσεις του όχι σε εκείνα τα στοιχεία που βρίσκονταν η φαίνονταν αλλά σε εκείνα τα στοιχεία που δεν βρίσκονταν η δεν φαίνονταν. Εφεύρε το τηλεσκόπιο για να δει εκείνα που δεν φαίνονταν ενώ ανέπτυξε τα μαθηματικά για να βρει εκείνο που ούτε φαινόταν ούτε βρισκόταν : Το ότι δηλαδή η γη κινείται.

Ακόμη και σήμερα χρησιμοποιούμε πολλές φορές το τηλεσκόπιο και το μικροσκόπιο για να δούμε τι υπάρχει , χωρίς να βλέπουμε η να σκεφτόμαστε τι δεν υπάρχει.

Η σύγχρονη χημική ανάλυση τόσο του νυχιού μας όσο και της μήτρας του, κατέδειξε ότι σε αντίθεση με την επιδερμίδα δεν υπάρχει ουροκανικό οξυ λόγω είτε ελλειψης είτε της απουσίας του ενζύμου διαμινάση της ιστιδίνης. Αυτό σημαίνει πρακτικά ότι το νύχι στερείται ένα βασικό φυσικό αντηλιακό φίλτρο του δέρματος. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με την καμπυλότητα του νυχιού που το κάνει να συμπεριφέρεται σαν ένας φακός, κάνει το πιο σκληρό όργανο της επιφάνειας του δέρματος πολύ πιο ευπρόσβλητο στην ηλιακή ακτινοβολία σε σχέση με το υπόλοιπο δέρμα.

Επίσης στο σκληρό μας νύχι δεν βρέθηκαν τόσες φαινολικές ουσίες όπως στην μαλακότερη τρίχα. Δεν είναι τυχαίο το ότι πολλά καλλυντικά που διαφημίζονται ως σκληρυντικά των νυχιών προκαλούν ονυχόλυση επειδή περιέχουν φορμόλη ενώ πολλά βερνίκια των νυχιών που περιέχουν φαινόλη προκαλούν επίσης ονυχόλυση.

Όταν λοιπόν έρχεται ένα καινούργιο προϊόν θα πρεπει ο φαρμακοποιός να ψάχνει και να γνωρίζει όχι μόνο τι περιέχει αυτό το προϊόν αλλά και τι δεν περιέχει. Επίσης όταν ο επαγγελματίας φαρμακοποιός παρασκευάζει ένα φαρμακευτικό προϊόν για τα νύχια, η χημεία θα τον βοηθήσει όχι μόνο στα συστατικά που πρεπει να περιέχονται, αλλά και σε αυτά που δεν πρέπει να περιέχονται.

17/3/09

Απο το άλας της ζωής στον φυσιολογικό ορό: Η ιστορία του χλωριούχου Νατρίου


Το 1740, ο φαρμακοποιός G. Rouelle απογείωσε την χημική και φαρμακευτικη σκέψη εγκαινιάζοντας έναν καινούργιο όρο που έμελλε να παραμείνει μέχρι σήμερα σε κάθε σύγγραμμα που εμπεριέχει χημική ορολογία. Ο όρος αυτός ηταν η λέξη άλας. Ο Rouelle χρησιμοποίησε το όρο άλας, για να περιγράψει κάθε ουσία που παράγεται από την χημική αντίδραση ενός οξέος με μια βάση.



Το χλωριούχο Νάτριο (NaCl) είναι η χημική ονομασία για το μαγειρικό αλάτι, μολονότι οι δυο έννοιες δεν ταυτίζονται απόλυτα . Ο λόγος είναι ότι το μαγειρικό αλάτι περιέχει χλωριούχο Νάτριο μαζί με προσμίξεις άλλων αλάτων που είναι ευδιάλυτα στο νερό. Το χλωριούχο Νάτριο, είναι ένα άλας που παράγεται από την χημική αντίδραση του υδροχλωρικού οξέως με την ισχυρή βάση καυστικό Νάτριο σύμφωνα με την αντίδραση του Rouelle :




HCl + NaOH → NaCl + H2O
Οξυ + βάση →άλας + νερό




Αποτελεί μια από τις αρχαιότερες χημικές ενώσεις που ανακαλύφθηκαν από τον άνθρωπο, και η παρουσία του έχει συνδεθεί στενά με την θρησκεία, την πολιτική, την οικονομική , την Χημεία, την Φαρμακευτική, και ως εκ τούτου την Ιατρική.

Η βίβλος κάνει συχνότατη χρήση (τουλάχιστον 30 φορές ) της ονομασίας του αλατιού. Οι κυριότερες από τις παραπομπές αυτές, κατά την προσωπική άποψη του συγγραφέα, είναι η περιγραφή της στήλης άλατος της γυναίκας του Λωτ , ο υπαινιγμός του Ιώβ για την άξια και την νοστιμιά του κατά τη διάρκεια της δοκιμασίας του,(Ιώβ, 5:6), και η προσφώνηση του Ιησού για τους μαθητές του, και κατά συνέπεια για τους μελλοντικούς Χριστιανούς ότι αυτοί αποτελούν το αλάτι της ζωής (κατά Ματθαίον , 5 : 13). Οι Εβραίοι έκλειναν τις συναλλαγές τους ανταλλάσσοντας αλάτι μεταξύ τους.



Η πρώτη περιγραφή της Παρασκευής και χρήσης του, μας έρχεται από τους Κινέζους. Η αρχαιολογική έρευνα, έφερε στην επιφάνεια τον κινεζικό πάπυρο του Pang –Tao-Kan-Mud, που χρονολογείται το 2700 πχ. Ο πάπυρος αυτός περιλαμβάνει μεταξύ άλλων , τις δυο βασικές μεθόδους Παρασκευής του ,οι οποίες ελάχιστα διαφέρουν από τις σημερινές μεθόδους, καθώς και βασικά στοιχεία της φαρμακολογίας του.
Η ιατρική χρήση του αλατιού ήταν γνωστή στους Αιγυπτίους, οι οποίοι το χρησιμοποιούσαν εκτός των άλλων, και για την ταρίχευση. Ο πάπυρος του Ebers (1600 πΧ) περιγράφει πολλές συνταγές βασισμένες στο χλωριούχο Νάτριο, για την παρασκευή καθαρτικών και αντιμικροβιακων σκευασμάτων. Το χρησιμοποιούσαν επίσης για τον έλεγχο της αιμορραγίας, και , με τη μορφή κολπικού υπόθετου, για να επιταχύνουν την διαδικασία της γέννας.

Οι αρχαίοι Έλληνες είχαν επίσης εξωραΐσει την ύπαρξη του αλατιού. Ο Όμηρος το αποκαλούσε θεϊκό, άποψη που μάλλον δανείστηκε αργότερα ο Πλάτωνας όταν έλεγε ότι το αλάτι είναι η ουσία που αγαπήθηκε από τους θεούς. Στις θυσίες τους προς τους θεούς, συνήθιζαν να πετάνε αλάτι πάνω από τα θυσιαζομενα ζώα, γεγονός που οδήγησε αργότερα στην δημιουργία της δεισιδαιμονίας της κακοτυχίας εάν πέσει αλάτι από τα χέρια κάποιου .

Οι Αρχαίοι Έλληνες είχαν παρατηρήσει ότι η λήψη αλατιού με την τροφή, επηρέαζε βασικές λειτουργίες του σώματος όπως η πέψη και απέκκριση. Το αλάτι όμως αναδείχθηκε πλήρως σε φάρμακο από τον Ιπποκράτη (460πΧ), στα κείμενα του οποίου σώζονται αρκετές συνταγές με αλάτι. Έτσι, οι συνταγές αυτές περιγράφονται ως αποχρεμπτικές. Ένα μείγμα από νερό, αλάτι και ξύδι περιγράφεται ως εμετικό. Η κατάποση ενός μείγματος που αποτελούνταν κατά δυο τρίτα από γάλα αγελάδας και ένα τρίτο αλατόνερο, προτεινόταν ως αγωγή για τις νόσους του σπλήνα. Ένα μείγμα από αλάτι και μέλι εφαρμοζόταν τοπικά για τον καθαρισμό των ελκών του δέρματος. Ο Ιπποκράτης αναφέρει επίσης την εισπνοή ατμών από θαλασσινό νερό σαν ένα μέσο ανακούφισης από τα συμπτώματα του αναπνευστικού. Ο μεγάλος Έλληνας φαρμακοποιός και ιατρός Διοσκουρίδης (100μΧ) περιγράφει στο έργο του περί ύλης Ιατρικής (de materia medica) τις φαρμακευτικές εφαρμογές του αλατιού σαν εμετικό, τυλοφθόρο και καθαρτικό. Αργότερα ο Γαληνός (129-200μΧ), ανασκοπώντας όλες τις παρατηρήσεις των προηγούμενων, προσθέτει και τις κατάλληλες φαρμακοτεχνικές μορφές με βάση το αλάτι οι οποίες συμπεριλαμβάνουν τα πλύματα, τα υπόθετα , τα ενεματα (κλύσματα) τα έλαια και τις αλοιφές. Ο Γαληνός προσθέτει στο αλάτι και νέες ενδείξεις όπως η απώλεια υγρών, οι λοιμώξεις οι δερματοπάθειες και οι παθήσεις του αυτιού.

Την εποχή του Γαληνού η Ρωμαϊκή αυτοκρατορία είχε καταφέρει χάρις τον Ελληνικό πολιτισμό και το Ρωμαϊκό δίκαιο να δημιουργήσει το mare nostrum. Η συντήρηση της αυτοκρατορίας γινόταν χάρις στην προστασία που της παρείχαν οι λεγεώνες της. Ένα μέρος της πληρωμής των Λεγεωνάριων ήταν και το αλάτι. (Sal). Λόγω αυτού του ιδιόρρυθμου τρόπου πληρωμής, που δείχνει την οικονομική άξια του αλατιού την εποχή εκείνη, καθιερώθηκε στα Αγγλικά ο όρος Salary που σημαίνει μισθός, και προέρχεται όπως βλέπουμε από την εξέλιξη της λατινικής λέξης Sal που σημαίνει αλάτι. Η λέξη στρατιώτης αποδίδεται στα αγγλικά ως Soldier, στα γαλλικά ως soldat αι στα ιταλικά ως soldato ακριβώς λόγω του τρόπου πληρωμής των λεγεωνάριων με αλάτι!


Οκτακόσια χρόνια μετά την εποχή του Γαληνού, ο άραβας Ιατρός Αβικέννας ( 980-1037μΧ) έθετε τις βάσεις της σύγχρονης Ιατρικής. Ο Αβικέννας χρησιμοποιούσε επίσης αλάτι στις συνταγές του. Ο Αβικέννας ήταν αυτός που επισήμανε ότι το θαλασσινό αλάτι έχει προσμίξεις ιωδίου.




Στο μεταξύ ο μεσαίωνας προχωρούσε, και μαζί με αυτό πλήθαιναν οι αλχημιστές. Το αλάτι είχε ιδιάζουσα θέση στους Αλχημιστές που το συμβόλιζαν με ένα τετράγωνο για να παριστά την τετράγωνη λογική και την ισορροπία. Τον ενδέκατο αιώνα μΧ ιδρύεται το πρώτο Ιατρικό Πανεπιστήμιο, η σχολή του Salerno. Η σχολή συνέχισε την χρήση του αλατιού, προσθέτοντας και δυο νέες ενδείξεις, την αναλγητική και την αντιπυρετική. Η σχολή του Salerno όμως, έμεινε γνωστή στην ιστορία του αλατιού διότι δημοσίευσε για πρώτη φορά τον κίνδυνο που υφίσταται από την υπερβολική κατανάλωση αλατιού: «Το αλάτι καταστρέφει το σπέρμα και την όραση, κάνει τον άνθρωπο χοντρό και πλαδαρό, δύστροπο, ψωριάρη, ωχρό και ρυτιδιασμένο…..»

Ο Αλχημιστής Παρακελσος (1493-1541) αποτελεί το άτομο που η Φαρμακευτική Ιστορία θα πρέπει να μνημονεύει συνεχώς, διότι λόγω των πεποιθήσεων του ότι η νόσος προέρχεται από εξωτερικούς παράγοντες, πίστευε ότι η θεραπεία της θα πρέπει να γίνει με την χρησιμοποίηση χημικών ουσιών οι οποίες εξουδετερώνουν τους παράγοντες αυτούς. Ο Παρακελσος, ήταν ο πρώτος που περιέγραψε το μηχανισμό της διουρητικής δράσης που προκαλείται λόγω της κατανάλωσης του άλατος, καθώς και τα φαινόμενα που σήμερα αποκαλούμε με τον όρο ‘κατακράτηση Νατρίου΄. Περιέγραψε επίσης συνταγές βασισμένες στο αλάτι για την αντιμετώπιση της δυσκοιλιότητας. Το 1644 ο ανθρωπος που εισήγαγε την χρήση του ζυγού στην Χημεία και την φαρμακευτικη, ο Johan Baptista Van Helmont, ανακάλυψε την ύπαρξη του Χλωριούχου Νατρίου στα ανθρώπινα ούρα, και κατάφερε να το απομονώσει από αυτά. Στην πορεία της μετάβασης από την Αλχημεία στην Χημεία και την φαρμακευτική, ο φαρμακοποιός Rudolf Glauber ( 1604-1664) κατόρθωσε να παρασκευάσει υδροχλωρικό οξυ ρίχνοντας χλωριούχο νάτριο στο θειικό οξυ. Τότε το αλάτι άρχισε να μελετάται ακόμη πιο εκτεταμένα από τους αλχημιστές ως τελευταία λύση για την παρασκευή του χρυσού, χωρίς όμως αποτέλεσμα.


Με την πτώση της Αλχημείας, παρατηρείται μια κάθετη πτώση του ενδιαφέροντος των χημικών για το αλάτι, ενώ αντίθετα οι φαρμακοποιοί που ασχολήθηκαν με την Αλχημεία πειραματίζονταν συνεχώς με αυτό. Τα φαρμακεία του 16ου αιώνα μνημόνευαν συνεχώς την προέλευση του αλατιού τους, οι τιμές του οποίου ήταν εξαιρετικά υψηλές. Αντίστοιχα υψηλή όμως ήταν και η φήμη του. Το 1774 ο φαρμακοποιός Paulini δημοσιεύει ένα βιβλίο που στην κυριολεξία «όλα τα έσφαζε και όλα τα μαχαίρωνε»! Aπό ούρα αγελάδας και περιττώματα, μέχρι αίμα νυχτερίδας κλπ. Κοινό συστατικό των περισσότερων από αυτές τις συνταγές ήταν το αλάτι.

Η σημασία της προέλευσης του αλατιού (ορυκτό η προϊoν εξάτμισης από τις αλυκές) εμφανίζεται μέχρι και την Φαρμακοποιία του 1833 στην Γερμανία. Από το 1850 και μετά, έπαψε να αναφέρεται η προέλευση του, λόγω του προσδιορισμού της χημικής του δομής. Τα δυο άτομα που συνθέτουν το αλάτι, είναι το Νάτριο και το Χλώριο, Το μεν Νάτριο απομονώθηκε σε καθαρή μορφή από τον Davy το 1807 με ηλεκτρόλυση, το δε Χλώριο από τον Σουηδό φαρμακοποιό Scheele το 1774, χωρίς όμως να πειραματιστεί με χλωριούχο νάτριο για την ανακάλυψη αυτή.

Εκείνος που υποπτεύθηκε ότι το αλάτι περιέχει Νάτριο , ήταν ο νοσοκομειακός φαρμακοποιός και κατόπιν χημικός Stahl (1660-1734), γνωστός για την θεωρία του φλογιστού. Ο άνθρωπος όμως που υπέδειξε ότι το αλάτι περιέχει Χλώριο, ήταν ο Γάλλος φαρμακοποιός Nicolas Leblanc το 1791. Tην εποχή εκείνη, η Γαλλική κυβέρνηση έψαχνε απεγνωσμένα να ανακαλύψει φτηνό τρόπο για την παραγωγή σόδας που την χρησιμοποιούσαν στην βιομηχανία των υφασμάτων.

O Leblanc θέρμανε το αλάτι προσθέτοντας θειικό οξύ. Το αποτέλεσμα ήταν να απελευθερωθεί αέριο υδροχλώριο. Στην συνεχεία πρόσθεσε στο υπόλειμμα ανθρακικό ασβέστιο , το οποίο αντέδρασε με το θειικό νάτριο του υπολείμματος και παρηχθηκε η σόδα. Με τον τρόπο αυτό, ο Leblanc που έγινε πάμπλουτος διότι κέρδισε έτσι το βραβείο της Γαλλικής κυβέρνησης που ήταν 100 χιλιάδες Γαλλικά φράγκα, έκανε μια από τις πιο σημαντικές τομές στην ιστορία της βιομηχανικής επανάστασης. Το αποτέλεσμα των ανακαλύψεων του Leblanc αναπτέρωσε το ενδιαφέρον των χημικών για την ουσία αυτή, γεγονός που οδήγησε αργότερα στις θεωρίες του ιοντικού δεσμού και της διάστασης των μορίων των αλάτων σε ιόντα παρουσία νερού, που διατυπώθηκαν από τον Arrhenius.


Όσοι φαρμακοποιοί της εποχής δεν είχαν ανάλογη τύχη με τον Leblanc, συνιστούσαν από τα φαρμακεία τους την χρήση του Χλωριούχου Νατρίου για την καταπολέμηση των γαστρεντερικων διαταραχών, για την δυσεντερία , για την υδρωπικία, την επιληψία και την σύφιλη. Το αλάτι όμως έμελλε να προκαλέσει για πρώτη φορά επίδειξη της φαρμακολογικής ισχύος του στους πολέμους του Μ. Ναπολέοντα. Ο αποδεκατισμός των στρατιωτών του στη Ρωσία οφειλόταν όχι μόνο στο κρύο αλλά και στο γεγονός ότι λόγω της έλλειψης αλατιού οι πληγές τους αδυνατούσαν να κλείσουν , με αποτέλεσμα το θάνατο τους. Το γεγονός αυτό προκάλεσε το έντονο ενδιαφέρον των φυσιολόγων και φαρμακολογιών της εποχής , που άρχισαν να μελετούν συστηματικά την φυσιολογία και φαρμακολογία του αλατιού. Πρώτα επικεντρώθηκαν σε συλλογή παρατηρήσεων που είχαν πρώτοι συλλέξει οι φαρμακοποιοί και οι φυσιοδίφες. Ο χώρος των φαρμακειών την εποχή εκείνη, αποτελούσε στην κυριολεξία την πηγή επιστημονικής βιβλιογραφίας, πειραματισμού και αντιπαράθεσης. Εάν έψαχνε κάποιος να βρει πληροφορίες για μια ουσία, δεν είχε παρά να επισκεφτεί ένα φαρμακοποιό. Κι αυτό γιατί ο φαρμακοποιός της εποχής εκείνης άκουγε από τον μπροστινό πάγκο τις παρατηρήσεις των ασθενών πελατών του, κάποιοι από τους οποίους ήταν επιστήμονες . Στην συνεχεία πήγαινε στο πάγκο του εργαστηρίου και προσπαθούσε να κάνει την σύνθεση.


Μια τέτοια ιδέα ήταν της μόδας στα φαρμακεία της εποχής εκείνης στη Γαλλία, την Γερμανία και την Αγγλία : Η ομοιόσταση. Κάποιοι φυσιοδίφες είχαν ανακαλύψει ότι υπάρχει βασική διάφορα ανάμεσα στην συμπεριφορά των ψαριών του γλυκού και του αλμυρού νερού. Τα ψαριά του αλμυρού νερού καταπίνουν συνέχεια νερό, ενώ αυτά του γλυκού, καθόλου. Το αίτιο και στις δυο περιπτώσεις ήταν ένα.: το χλωριούχο Νάτριο. Το ψάρι του αλμυρού νερού καταπίνει συνεχεία νερό για να υπερκεράσει την χαμηλή συγκέντρωση χλωριούχου νατρίου στο αίμα του, σε σχέση με το θαλασσινό νερό. Παρά τον όγκο των υγρών που καταπίνει, η διούρηση είναι ελάχιστη, όμως η αποβολή χλωριούχου νατρίου από τα νεφρά είναι ισχυρή, κι έτσι το ψάρι διατηρεί την ισορροπία αλάτων στο αίμα του. Αντίθετα στα ψαριά του γλυκού νερού, η συγκέντρωση του αλατιού είναι υψηλότερη στο αίμα τους σε σχέση με το νερό. Γι αυτό και αποφεύγουν να καταπιούν νερό για να μην προκληθεί αλατοδιουρηση . Οι ανακαλύψεις του Δαρβίνου ωθούσαν τους φυσιολόγους στο να ψάχνουν για μαθηματικές αναλογίες που θα ενίσχυαν η θα απέρριπταν την θεωρία της εξέλιξης. Όταν υποστηρίχτηκε ότι η συγκέντρωση του χλωριούχου Νατρίου στο αιμα βρισκόταν πολύ κοντά στην περιεκτικότητα του θαλασσινού νερού σε αλάτι (σήμερα δεν δεχόμαστε αυτήν τη θεωρία) γεγονός που συνηγορούσε υπέρ της άποψης ότι η ζωή ξεκίνησε στην θάλασσα, έγινε στην κυριολεξία επανάσταση στην έρευνα του χλωριούχου Νατρίου. Γνωρίζοντας τις παρατηρήσεις που έγιναν στα ψάρια, και πειραματιζόμενος σε θηλαστικά αυτή τη φορά, ο φυσιολόγος και φαρμακολόγος Claude Bernard διατυπώνει τη θεωρία του milieu exterieur, που ώθησε την έρευνα για την σύσταση των υγρών των ιστών, και τους μηχανισμούς της ομοιόστασης.



Το 1832, δυο Βρετανοί Ιατροί, οι Lewis και Latte άκουσαν σύμφωνα με την Ιστορία, τις θεωρίες της ομοιόστασης από τον φαρμακοποιό με τον οποίο συνεργάζονταν και έφτιαξαν το πρώτο ισότονο διάλυμα Χλωριούχου νατρίου (0.9 %) που το χρησιμοποίησαν επιτυχώς σε ασθενή που έπασχε από χολέρα. Τα αποτελέσματα ήταν τόσο ενθαρρυντικά, που το ισότονο διάλυμα χλωριούχου νατρίου άρχισε να μελετάται δια πασαν νόσον. Σε αυτό συνετέλεσε η εξέλιξη του φλεβοκαθετηρα, η αποστείρωση, η ανακάλυψη του πλαστικού, και η βελτίωση στις τεχνικές καθαρισμού του Χλωριούχου Νατρίου. Η έρευνα για το Χλωριούχο Νάτριο χρηματοδοτήθηκε λογω της μεγάλης πολιτικοοικονομικής σημασίας του : Το 1930 ο Γκάντι ξεκινάει την δική του πάλη ενάντια στην Αγγλική αποικιοκρατία, ζητώντας από τους Ινδούς να αψηφήσουν τον Αγγλικό νόμο που φορολογούσε υπέρμετρα το αλάτι, ενώ το διατηρούσε σε μονοπωλιακό καθεστώς.

Σήμερα, το ισοτονικό διάλυμα του χλωριούχου Νατρίου χρησιμοποιείται στην επείγουσα ιατρική για τις περιπτώσεις απώλειας υγρών και ηλεκτρολυτών, για τον έλεγχο της καρδιακής παροχής, για το πλύσιμο των ερυθρών αιμοσφαιρίων σε εξειδικευμένες μεταγγίσεις, ενώ αποτελεί έναν εξαίρετο φορέα για την διάλυση διάφορων φάρμακων. Επίσης χρησιμοποιείται σαν τοπικό ρινικό αποσυμφορητικο . Οι πνευμονολόγοι το χρησιμοποιούν για να μετρήσουν την βρογχική υπεραντιδραστικοτητα (Saline test). Η φαρμακευτικη ήταν πάντα το αλάτι της Χημείας.
Οι φαρμακοποιοί χρησιμοποιούν το αλάτι τόσο στον μπροστινό όσο και στον οπίσθιο πάγκο του φαρμακείου τους. Μια από τις χρήσεις του στο οπίσθιο πάγκο, είναι για να αποχωρήσουμε τις δυο φάσεις ενός γαλακτώματος . Εάν θέλετε να μάθετε τι κρύβει ένα γαλάκτωμα, ρίξτε του μπόλικο αλάτι, και τότε θα παρατηρήσετε ότι οι φάσεις του θα ξεχωρίσουν στην υδατική και την λιπαρή.

13/3/09

Απο το placebo στο nocebo


Αρκετοί αναγνώστες του προηγούμενου άρθρου μου ζήτησαν να αναφέρω το μηχανισμό δράσης του placebo. Οι έρευνες έχουν οδηγήσει μέχρι σήμερα στη διατύπωση τριών θεωριών για την ύπαρξη του φαινομένου placebo:



Θεωρία των ενδορφινών:



Ο ανθρώπινος εγκέφαλος αντιδρά θετικά στην ιδέα λήψης ενός φαρμάκου που (πιστεύει ότι )θα αποκαταστήσει την υγεία του. Η αντίδραση του εγκεφάλου συνίσταται στην έκκληση ενδορφινών που αποτελούν το φυσικό παυσίπονο του οργανισμού. Οι Howard Fields, Donald Price, et al., κατάφεραν να αναστείλουν με Ναλοξόνη (ανταγωνιστής οπιοειδών) την αναλγησία που είχε προκληθεί από χορήγηση placebo



Θεωρία του Pavlov:


Με απλά λόγια, ο εγκέφαλος μαθαίνει ότι εάν η πρώτες του επαφές με τον ιατρό ή το φαρμακοποιό τον οδήγησε στη λήψη ενός φαρμάκου οδηγώντας τον έτσι στην αποκατάσταση της υγείας του, έκτοτε, κάθε φορά που θα έρχεται σε επαφή με τους συγκεκριμένους επιστήμονες θα λαμβάνει θεραπεία η οποία σίγουρα θα αποκαθιστά την υγεία του. Εάν τώρα αντικατασταθεί η πραγματική θεραπεία με το εικονικό φάρμακο, ο εγκέφαλος απαντά «Παυλωφικά» λόγω του φαινομένου της λευκής μπλούζας.


Θεωρία της προσδοκίας:





Με απλά λόγια, πρόκειται για την περίπτωση του παρατηρητή που επηρεάζει το ίδιο το πείραμα που κάνει: Ο ασθενής προσδοκά τόσο πολύ ένα συγκεκριμένο αποτέλεσμα στη θεραπεία, ώστε να αναζητεί εκ των προτέρων να το αποδείξει με στοιχεία. Το μοντέλο της προσδοκίας είναι γνωστό κι από άλλες περιπτώσεις της ψυχολογίας. Για παράδειγμα υπάρχουν πολλοί που πιστεύουν τόσο πολύ ότι θα ακούσουν κρυμμένα μηνύματα εάν ακούσουν ένα τραγούδι ανάποδα, που τελικά όταν κατά λάθος παιχθεί το τραγούδι ανάποδα, εκείνοι ακούνε τα μηνύματα που προσδοκούσαν να ακούσουν, χωρίς αυτό μα επιβεβαιώνεται από ουδέτερους παρατηρητές.



Γενετική θεωρία.



Σύμφωνα με τη θεωρία αυτή που είναι σχετικά πρόσφατη, ορισμένοι άνθρωποι αντιδρούν θετικότερα στο placebo σε σχέση με άλλους, λόγω έκφρασης συγκεκριμένων γονιδίων που μάλιστα σχετίζονται με την επαγωγή ή μη επαγωγή της κατάθλιψης. Πιστεύεται ότι η απομόνωση των γονιδίων αυτών θα μας δώσει το γενετικό προφίλ που θα πρέπει να έχουν οι άνθρωποι που συμμετέχουν στις κλινικές δοκιμές των φαρμάκων ούτως ώστε να μηδενιστεί το φαινόμενο placebo.

Την στιγμή που μελετάται η σύνθεση των παραπάνω θεωριών για το placebo, μια νέα λέξη εμφανίζεται δειλά-δειλά στη βιβλιογραφία από το 1990 περίπου και μετά. Πρόκειται για τη λέξη Nocebo [θα (σε) βλάψω] που στην κυριολεξία αποτελεί το κατοπτρικό είδωλο της λέξης placebo [θα (σε) ευχαριστήσω]. Η λέξη παράγεται από το λατινικό ρήμα Nocere που σημαίνει προξενώ ζημιά.



Η ανάγκη για την εμφάνιση της λέξης αυτής ήταν η παρατήρηση ότι όπως υπάρχουν ασθενείς που θεραπεύονται με την εικονική θεραπεία επειδή πιστεύουν ότι θα θεραπευτούν (placebo effect) έτσι υπάρχουν και ασθενείς στους οποίους ακόμη και η εικονική θεραπεία τους προξενεί ανεπιθύμητες ενέργειες επειδή πιστεύουν ότι οποιοδήποτε φάρμακο κι αν λάβουν, αυτό θα τους βλάψει (Nocebo effect). H έννοια του nocebo είναι πολύ γνωστή στην εθνοφαρμακολογία, λόγω της εξοικείωσης των επιστημόνων με την έννοια του Voodoo.



Ο διαχωρισμός της έννοιας του nocebo από την έννοια του placebo, καθώς και η χρήση σύγχρονης τεχνολογίας και γοννιδιωματικής για την τελική επίλυση του προβλήματος της θετικής ή αρνητικής ψυχολογικής επίδρασης στη φαρμακοθεραπεία, αναμένεται να επιφέρει εξελίξεις που θα οδηγήσουν σε περαιτέρω βελτίωση του τρόπου με τον οποίον γίνονται οι κλινικές δοκιμές των φαρμάκων.

10/3/09

Η Ιστορία του placebo



placebo 1. A substance with no medicinal properties which causes a patient to improve because of his belief in its efficacy. 2. (Experimental) A substance administered to a control group in an experiment in which the experimental group receives a drug in order to eliminate the effect of the act of administering the drug.

—Wolman, Dictionary of Behavioral Science.



Η ιστορία του εικονικού φαρμάκου (placebo) ξεκινάει από την Αρχαία Ελλάδα. Ο μεγάλος έλληνας ιατρός των ελληνιστικών χρόνων, ο Γαληνός, ήταν ο πρώτος παρασκευαστής φαρμακοτεχνικών μορφών. Ο Γαληνός παρατήρησε ότι τα φάρμακα που χορηγούσε, προκαλούσαν ίαση της νόσου περισσότερο σε εκείνους τους ασθενείς που τον εμπιστεύονταν, σε σχέση με εκείνους που δεν τον εμπιστεύονταν. Την παρατήρηση αυτή του Γαληνού, φαίνεται ότι την γνώριζε ο Παράκελσος, ο ιδρυτής της Ιατροχημείας που τον 16ο αιώνα μ.Χ έλεγε: « Θα πρέπει να γνωρίζετε ότι η θέληση είναι ένα ισχυρό βοήθημα (powerful adjuvant) των φαρμάκων.
Η λέξη όμως placebo εμφανίζεται για πρώτη φορά στην λατινική (vulgare) μετάφραση της Βίβλου από τα ελληνικά, και συγκεκριμένα σε μια κακή μετάφραση (!) του ψαλμού 116-9 του Δαυίδ. Στο στίχο 9, η φράση θελω περιπατει ενωπιον του Κυριου μεταφράζεται ατυχώς με το ρήμα (σε χρόνο μέλλοντα) placebo, που σημαίνει «θα ευχαριστήσω». Η λέξη placebo λοιπόν έμελλε να παίξει το ρόλο του «ψυχολογικού» παράγοντα που ευχαριστεί τον ασθενή παρά τον θεραπεύει πραγματικά.
Σιγά, σιγά, στους νεότερους η έννοια της εικονικής θεραπείας αρχίζει να μπαίνει στο μυαλό των ερευνητών. Ένας από τους πρωτοπόρους αυτούς ερευνητές που η φαρμακευτική η Χημεία και η Ιατρική του χρωστούν πολλά, ήταν ο Φλαμανδός Johann Baptista Van Helmont (1579 – 1644). O Χέλμοντ ήταν ένας από τους κυριότερους συντελεστές της μετατροπής της Αλχημείας στη Χημεία. Ήταν αυτός που πρώτος καθιέρωσε τη χρήση του ζυγού στις μετρήσεις των βαρών στις χημικές αντιδράσεις, και ήταν αυτός που καθιέρωσε τον όρο «Αέριο».
Ο Χέλμοντ που εξασκούσε επίσης το επάγγελμα του ιατρού, διαφωνώντας με τις φαρμακευτικές και θεραπευτικές τακτικές των «Γαληνιστών», εξέδωσε μια λίβελο ενάντια στις μεθόδους τους, αναφωνώντας: Ας κάνουμε λοιπόν το εξής πείραμα: «Ας βγάλουμε από τα νοσοκομεία 200 ή 500 φτωχοδιαβόλους που πάσχουν από πυρετούς και πλευρίτιδες. Ας τους χωρίσουμε σε 2 μισά, αφήνοντάς τους να κάνουν κλήρωση για να βρουν σε ποια ομάδα θα πάνε. Η μια ομάδα θα είναι η δικιά μου και η άλλη η δικιά σας. Εγώ θα τους θεραπεύσω χωρίς να τους βγάλω το αίμα και χωρίς να τους κάνω κλύσματα και εκκενώσεις. Εσείς θα κάνετε αυτό που ξέρουμε ότι κάνετε. Στο τέλος θα δούμε ποιος θα γεμίσει τις περισσότερες θέσεις στα νεκροταφεία»...
Δυστυχώς, οι οπαδοί του Γαληνού δεν αντέδρασαν στην πρόκληση του Helmont, και οι τεχνικές της αιμορραγίας και των εκκενώσεων συνεχίστηκαν για 2 ακόμη αιώνες. Επίσης, η τεχνική που πρότεινε ο Helmont, που ήταν ο πρόγονος των κλινικών δοκιμών, δεν ακολουθήθηκε.
Όμως η πρόοδος των επιστημών είχε πάρει την ανιούσα. Η Ιατρικη προοδευσε. Η φαρμακευτική προόδευσε, η βιολογία προόδευσε, και οι παρατηρήσεις για φαινόμενα και γεγονότα αυξάνονταν. Μαζί με αυτά όμως αυξανόταν και ο τσαρλατανισμός: Ούρα αγελάδας που θεράπευαν, αίμα από ζώα που έδινε ζωή, μυστηριώδη βότανα, ζώα και χημικές ενώσεις ήταν στην καθημερινή ζωή των παρά- επιστημών.
Ένα από τα φαινόμενα ήταν ο λεγόμενος «ζωικός μαγνητισμός», ο οποίος δήθεν θεράπευε από διάφορες νόσους. Στη Γαλλία του 18ου αιώνα, ήταν τέτοιος ο θόρυβος από τη δήθεν ανακάλυψη αυτή, που ο μοιραίος βασιλιάς της Γαλλίας Louis XVI κάλεσε το 1784 διάσημους επιστήμονες να του απαντήσουν εάν το φαινόμενο της «θεραπείας» με μαγνητισμό ήταν επιστημονικά σωστό ή λάθος.
Πρόεδρος της επιστημονικής επιτροπής του Λουδοβίκου ήταν ο Βενιαμίν Φραγκλίνος, και ανάμεσα στα μέλη της ήταν ο Antoine Lavoisier, o J. Bailly και ο J. Guillotin, o εφευρετης της Γκιλοτινας από την οποια εμελε να εκτελεστει αργοτερα ο Lavoisier .Η εμπιστοσυνη του Φραγκλινου προς τον Lavoisier ειταν πολύ μεγαλη, γιατι ο Lavoisier κατασκευαζε την πυριτιδα που χρησιμοποιηθηκε για την Ανεξαρτησια των Αμερικανων από τους Αγγλους, που ηταν και η αφορμη για την γνωριμια των δυο ανδρων.
Ο Βενιαμίν Φραγκλίνος, κατόπιν συζήτησης με τον Lavoisier, έθεσαν σαν στόχο της Επιτροπής «να εξεταστεί εάν το αποτέλεσμα της θεραπείας του μαγνητισμού είναι επιστημονικά ορθό ή βασίζεται σε «οπτασίες του μυαλού». Στην έρευνα που επακολούθησε σε άλλους ανθρώπους έλεγαν ότι τους έκαναν θεραπεία με μαγνητισμό και σε άλλους δεν το έλεγαν. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι οι άνθρωποι στους οποίους ειπώθηκε ότι έπαιρναν μαγνητισμό έδειξαν βελτίωση, ενώ σε αυτούς που δεν ειπώθηκε, δεν έδειξαν καμία.
Όταν ο Λουδοβίκος ρώτησε την επιτροπή για τα αποτελέσματα, ο Βενιαμίν απάντησε: « Όλα αυτά που ακούτε για μαγνητισμένο νερό και μαγνητισμένα δέντρα, είναι απλά placebo»!( Franklin et al. 1785). Την ίδια χρονιά, εμφανίζεται η λέξη placebo για πρώτη φορά σε ιατρικό λεξικό, εννοώντας την εικονική θεραπεία.
Από το 1800 και μετά οι ερευνητές στο χώρο του φαρμάκου, άρχισαν να εφαρμόζουν τις απλές- τυφλές κλινικές δοκιμές των φαρμάκων. Στις δοκιμές αυτές, ζητούσαν από τους φαρμακοποιούς να τους φτιάξουν σε διαφορετική συσκευασία, αλλά με την ίδια πάντα εμφάνιση, τόσο τα πραγματικά, όσο και τα εικονικά (placebo) φάρμακα. Στη συνέχεια, ο ιατρός έδινε σε άλλους ασθενείς το πραγματικό φάρμακο και σε άλλους το placebo. Οι ασθενείς όμως δεν γνώριζαν αν παίρνουν το πραγματικό ή το εικονικό φάρμακο.
Για τους φαρμακοποιούς, η διαδικασία της παραγωγής placebo ήταν αρχικά εξαιρετικά δύσκολη λόγω ακριβώς του ότι το placebo θα έπρεπε να είναι ακριβώς ίδιο στην εμφάνιση με το πραγματικό φάρμακο. Φανταστείτε λοιπόν, πόση τέχνη έπρεπε να κατέχει ο φαρμακοποιός για να πετύχει λόγου χάριν το ίδιο χρώμα, χωρίς να χρησιμοποιήσει τοξική ουσία! Όμως η φαρμακευτική ωφελήθηκε πολύ απ’ την εκμάθηση παρασκευής placebo, διότι, αφενός μεν οδηγήθηκε στην ανακάλυψη νέων ουσιών, είτε φαρμακολογικά ενεργών, είτε εκδοχών, αφετέρου δε, βελτιώθηκε η τεχνογνωσία παρασκευής των φαρμάκων, αφού έπρεπε να βρεθούν μέθοδοι ενσωμάτωσης των ουσιών στα παρασκευάσματα του placebo.
Στα τέλη του 19ου αιώνα πολλές νέες ασθένειες είχαν ανακαλυφθεί και προσδιοριστεί (όπως π.χ οι λοιμώξεις) χάρη στην ύπαρξη καλύτερων διαγνωστικών μέσων. Ταυτόχρονα, πάρα πολλά ανόργανα και οργανικά φάρμακα ετοιμάζονταν να μπουν στην κλινική πράξη. Οι φαρμακολόγοι όμως που τα δοκίμαζαν πολλές φορές, λόγω ηθικών φραγμών διέπρατταν ένα μεγάλο σφάλμα: Επέλεγαν σε ποιους ασθενείς θα δώσουν το πραγματικό φάρμακο και σε ποιους το placebo. Το αποτέλεσμα ήταν να κυκλοφορήσουν πολλά φάρμακα αμφιβόλου αποτελέσματος, και να επακολουθήσουν πολλές καταγγελίες εναντίον των φαρμακοποιών για κακή παρασκευή του φαρμάκου που είχαν ακούσει ότι «έσωζε ζωές».

Τότε εμφανίστηκε ένας Ψυχίατρος, ο W.H.R Rivers που έδωσε τη λύση:
Διπλή- τυφλή- μελέτη! Να μη γνωρίζει δηλαδή ούτε ο Ιατρός, ούτε ο ασθενής το ποιος παίρνει το πραγματικό και ποιος το εικονικό φάρμακο. Μόνο ο φαρμακοποιός θα το γνώριζε και μέσω αυτού, ένας ανεξάρτητος ερευνητής. Ο Rivers δημοσίευσε το 1907 την πρώτη τέτοια μελέτη, για την «επίδραση της αιθυλικής αλκοόλης στην κάματο». Έτσι, από την δεκαετία του 1920 αρχίζουμε να βλέπουμε στην βιβλιογραφία, διπλές- τυφλές- μεθόδους μελέτης φαρμάκων. Τα αποτελέσματα των μελετών αλλάζουν δραματικά την ύλη της Φαρμακοποιίας στην μια χώρα μετά την άλλη. Σ’ αυτό συνέλαβε πολύ η τελειοποίηση της μεθόδου που έγινε από τον φαρμακολόγο Harry Gold.
Ωστόσο, ένα ακόμη λάθος στον τρόπο της διεξαγωγής των μελετών εξακολούθησε να υπάρχει: Οι ερευνητές ενώ δεν μπορούσαν να ξεχωρίσουν πια, το πραγματικό φάρμακο από το placebo, φαίνεται ότι έκαναν διαχωρισμούς στο ποιος ασθενής θα καταταχθεί στη μία ομάδα και ποιος στην άλλη, ίσως με την ελπίδα ότι οι πιο αδύναμοι θα πέσουν στο πραγματικό και οι λιγότερο αδύναμοι στο placebo. Άλλες πάλι φορές, η μία ομάδα ήταν μόνο άνδρες και οι άλλη μόνο γυναίκες. Ή ακόμη, μπορούσε κανείς να δει λευκούς στη μία ομάδα και μαύρους στην άλλη κ.ο.κ.
Την λύση του προβλήματος την έδωσε ο Bradford Hill: Τυχαιοποίηση (randomization). Οι ασθενείς επιλέγονταν να μπουν στη μία ομάδα ή στην άλλη με τυχαιοποιημένο τρόπο, αλλά έτσι που και οι δύο ομάδες να έχουν πανομοιότυπα χαρακτηριστικά (π.χ ως προς το φύλο, την ηλικία, την εθνολογία, τη βαρύτητα της νόσου κλπ).
Η πρώτη διπλή- τυφλή- τυχαιοποιημένη μελέτη έγινε το 1947 και ήταν η πρώτη κλινική δοκιμή της Στρεπτομυκίνης εναντι του Placebo που δημοσιεύτηκε στο British Medical Journal εκείνης της εποχής. Ωστόσο, λόγω ηθικών φραγμών που υπήρχαν από τη μία μεριά για την χρήση του placebo όσο και του αυξανόμενου κόστους των κλινικών ερευνών που πλέον για να είναι αξιόπιστες θα έπρεπε να έχουν και περισσότερους ασθενείς, η τεχνική της «διπλής- τυφλής τυχαιοποιημένης και ελεγχόμενης με placebo» τεχνικής, έπρεπε να παλέψει για να επιβιώσει.
Το έργο αυτό το ανέλαβε ο H.K. Beecher, ο θεμελιωτής της μετά- ανάλυσης στην κλινική έρευνα των φαρμάκων. Ο Beecher ανάλυσε πάνω από 25 μελέτες και βρήκε ότι περίπου το 1/3 των ασθενών αυτών είχε βελτιωθεί χάρη στο «φαινόμενο placebo». Αυτό οδήγησε στην επαναξιολόγηση δεκάδων φαρμάκων και τον προσεκτικότερο σχεδιασμό των μελετών.
Από την άλλη μεριά, το placebo, που στον 20ο αιώνα αποτελεί στην ουσία το σύνολο των εκδόχων απλά του φαρμάκου, βρέθηκε ότι δεν είναι τόσο αθώο όσο φαινόταν. Βρέθηκε δηλαδή, ότι κάποια έκδοχα έχουν φαρμακολογική δράση, ενώ κάποια άλλα εμφανίζουν ανεπιθύμητες ενέργειες.
Στο μεταξύ, με την έλευση της βιοτεχνολογίας, αναμένεται να γίνει πιο προκλητική, πιο πολυδύναμη αλλά και πιο αυστηρή η διαδικασία κλινικών δοκιμών των φαρμάκων. Νέοι παράγοντες από το χώρο της Φαρμακοοικονομίας έρχονται να προστεθούν στις μελέτες.
Εμείς οι Φαρμακοποιοί, είτε βρισκόμαστε στα φαρμακεία, είτε στο νοσοκομείο, είτε στις δημόσιες υπηρεσίες, είτε στις εταιρίες, κατέχουμε το επάγγελμα του κατεξοχήν ειδικού επιστήμονα στο φάρμακο ( Remington, 1997) και για το λόγο αυτό οφείλουμε να παρακολουθούμε αυτές τις εξελίξεις από κοντά. Διαφορετικά θα κινδυνεύουμε να ανήκουμε στα placebo επαγγέλματα.

6/3/09

Λόγια της κορτιζόνης


Επι τέλους βρέθηκαν. Εκείνο το Σάββατο, η πόλη που ξέρει να σκοτώνει τις φιλικές σχέσεις χάρις τις μεγάλες αποστάσεις, και τα μεγάλα άγχη που δημιουργούν οι μεγάλες ιδέες της, τους έκανε το χατίρι και τους επέτρεψε να βρεθούν όλοι μαζί στου Ψυρρή. Ήπιαν τον καφέ τους, έφαγαν την ποικιλία τους, μίλησαν για τα παλιά, γέλασαν, πείραξε ο ένας τον άλλον, κι έκαναν ο,τι μπορούσαν για να σταματήσουν το χρόνο. Ώσπου ο Πέτρος έκανε να βάλει το χέρι στην τσέπη του με τέτοιο τρόπο, που ήταν γνώριμος στους φίλους του….

-Πέτρο τι είναι αυτό; Παίρνεις φάρμακα;
-Δυστυχώς, ναι. Έπαθα ρευματισμούς. Ο γιατρός δοκίμασε διάφορα φάρμακα που δεν έπιασαν. Τελευταία, μου έδωσε αυτό το χαπάκι . Μου 'πε οτι λέγεται το Κόρτε της ζώνης, γιατί με το χάπι αυτό θα βγάλω τη ζώνη από τη μέση μου, κι οι γυναίκες θα αρχίσουν να μου κάνουν κόρτε!. Καλά, τι με κοιτάτε έτσι; Εσείς δεν έχετε πάρει ποτέ σας φάρμακο;
-Πώς!-απάντησε ο Τάκης. Εγώ έχω άσθμα, και ο ιατρός μου 'γραψε αυτό το….οξυγόνο που μου' πε όμως οτι δεν εχει μέσα οξυγόνο, αλλά ένα… αστεροειδές.. Ακούς εκεί ,αστεροειδές! Αν δεις το σπρέι, μοιάζει με διαστημόπλοιο. Να! Του κολλητού σου του Θανάση από εδώ, το σπρέι είναι πιο ανθρώπινο. Έλα , πες του τα ρε Θανάση πάλι βαριέσαι να μιλάς γι αυτά;
-Ε τι να λέω; Έχω αλλεργική ρινίτιδα, κι ο γιατρός μου 'γραψε ένα σπρέι που το φάρμακο του λέει το βγάζουν από μια φλούδα, ξέρω εγώ, που να θυμάμαι τι φλούδα έλεγε. Μόνο εσύ Μιχάλη την έχεις γλιτώσει και δεν παίρνεις φάρμακα! Η μπας και μας κρύβεις κάτι;
-Δεν έχω τίποτα να κρύψω, εκτός από το χέρι μου. Έπαθα ένα έκζεμα, και ο ιατρός μου έγραψε μια αλοιφή που έχει κορτιζόνη….

Με το άκουσμα της λέξης κορτιζόνη, κοιτάχτηκαν μεταξύ τους σοβαρά, και μονομιάς έβγαλαν όλοι τα φάρμακα από τις τσέπες.. Κι ο Πέτρος, σαν πιο θαρραλέος, άρχισε να ψελλίζει:
-Διάβολε! Ο γιατρός μου’ γραψε κορτιζόνη! Ξόφλησα φαίνεται…
-Κι εμένα το αεροζόλ για το άσθμα κορτιζόνη είχε. Και τώρα που το βλέπω γράφει στεροειδές. Κι εγώ που νόμιζα οτι είχαμε κατακτήσει τους γαλαξίες….
-Κι εμένα το σπρέι για τη μύτη μου κορτιζόνη έχει…..

Ξανακοιτάχτηκαν στα μάτια σαν να ήταν όλοι συνένοχοι στο ίδιο έγκλημα. Ώσπου ο Τάκης έσπασε τη σιωπή:
-Μα, κορτιζόνη και στους τέσσερις; Αφού δεν έχουμε την ίδια πάθηση! Α, τον μπαγάσα το φαρμακοποιό! Θα του περίσσευε φαίνεται κορτιζόνη κι ανακάτεψε όλα τα φάρμακα από αυτόν τον διάολο! Ακούς εκεί, κορτιζόνη!
-Τι βλακείες είναι αυτές που λες Τάκη; Αφού δεν πάμε όλοι στον ίδιο φαρμακοποιό. Εξάλλου, ο ιατρός σου έγραψε τη συνταγή. Τι, δεν πιστεύω από μόνος σου να…..
-Τρελός είσαι; Κι από μόνος μου να ήθελα να πάρω δεν θα με άφηνε ο φαρμακοποιός μου. Είναι καλός, και τον εμπιστεύομαι εδώ και 15 χρόνια.
-Τότε να του φωνάξεις να έρθει εδώ και να μας εξηγήσει τι συμβαίνει.
-Σαββατιάτικα;
-Δεν είπες οτι είναι καλός;
-Το είπα!
-Τότε πες του οτι «κερνάμε» αλάτι με κορτιζόνη, και να δεις για πότε θα’ ρθει άμα είναι τόσο καλός όσο λες!

Πράγματι, ο φαρμακοποιός ήρθε σαν σίφουνας, και τους κατσάδιασε όταν άκουσε οτι βάζουν αλάτι στο φαγητό ενώ παίρνουν κορτιζόνη, αλλά σύντομα του εξήγησαν πως «τα παιδία παίζει», και τον έβαλαν να κάτσει μαζί τους και να τους πει ιστορίες με βότανα που χαρίζουν υγεία. Ο φαρμακοποιός όμως που κατάλαβε οτι για λάθος κουβέντα έκανε τόσα χιλιόμετρα δεν έλεγε να παρεκκλίνει από το χούι του που ήταν να βοηθά τους πελάτες του να συμμορφώνονται στις οδηγίες χρήσης των φαρμάκων, ακόμα και χρησιμοποιώντας όμορφες αλλά αληθινές ιστορίες από τον κόσμο των φαρμάκων:

-Μου ζητήσατε να σας πω για μαντζούνια αντι για φάρμακα έτσι; Εντάξει λοιπόν. Εσείς θεωρείτε οτι η κορτιζόνη δεν είναι φυσική, αλλά ένα ανεπαίσχυντο χημικό κατασκεύασμα. Και τι θα κάνατε εάν σας έλεγα οτι η Κορτιζόνη φτιάχνεται από τη σόγια;
-Θα σου λέγαμε οτι έτσι όπως το πας, σε λίγο θα μας πεις οτι το Βιάγκρα φτιάχνεται από καρύδια και μέλι!

Γέλασαν όλοι γιατί κατάλαβαν οτι ο φαρμακοποιός επειδή δε φορούσε εκείνη τη στιγμή λευκή μπλούζα ήθελε να είναι ισότιμο και όχι επίτιμο μέλος της παρέας- όπως κάνουν κάποιοι άλλοι που φοράνε μονίμως λευκή μπλούζα. Του ζήτησαν συγνώμη με τον τρόπο τους και του ζήτησαν να τους πει για την ιστορία του φαρμάκου που έδενε και τους τέσσερις..…

-Λοιπόν φίλοι μου, το φάρμακο που καταριέστε πράγματι πρωτοφτιάχτηκε από τη Σόγια. Αυτό το κατάφερε ο Percy Julian. Τι ειρωνεία για τους λευκούς! Σε μια εποχή που οι Μαύροι δεν είχαν μεγάλη υπόληψη, ο γιος ενός σκλάβου τους χάρισε την κορτιζόνη παρασκευάζοντας την από σόγια!
-Γιατί πως την έφτιαχναν μέχρι τότε;
-Με το δίκιο σας ρωτάτε. Ξέχασα να σας πω ότι το ανθρώπινο σώμα συνθέτει από μόνο του μια μορφή κορτιζόνης στο φλοιό των επινεφριδίων. Ο φλοιός στα λατινικά λέγεται Cortex, γι αυτό και το φάρμακο ονομάστηκε κορτιζόνη. Εκείνος που ψυλλιάστηκε την ύπαρξη της κορτιζόνης ήταν ο Τhomas Addison, που έδωσε το όνομα του στην ομώνυμη πάθηση που χαρακτηρίζεται από ανεπάρκεια των επινεφριδίων. Καλύτερα να μη σας τύχει. Γίνεστε κοκαλιάρηδες ότι και να φάτε! Τέλος πάντων, ο Addison υποπτεύθηκε την ύπαρξη της αλλά δεν κατάφερε να πείσει την επιστημονική κοινότητα για την ύπαρξη της. Όμως το 1927 οι Stewart & Rogoff όταν έφτιαξαν εκχύλισμα από επινεφρίδια και το χορήγησαν σε σκυλιά στα οποία τους είχαν αφαιρεθεί τα επινεφρίδια, παρατήρησαν ότι τα σκυλιά δεν πέθαιναν. Έτσι πιστοποιήθηκε ότι υπήρχε κάτι στα επινεφρίδια που άξιζε να απομονωθεί και να μελετηθεί. Αυτός που απομόνωσε αυτό το κάτι ήταν ο Edward Kendall (1886-1972) που βάφτισε το κάτι με το όνομα κορτιζόνη. Γρήγορα δημιουργήθηκε τέτοιος μύθος για την κορτιζόνη, που οι Γερμανοί την χορηγούσαν στους πιλότους της Λουφτβάφε για να πετάνε πολύ ψηλά χωρίς να πάθουν δύσπνοια και να πιάσουν τους Άγγλους στον ύπνο.

-Μα απ’ ότι ξέρω κάτι τέτοιο δεν συνέβη ποτέ. Τι άραγε να σκέφτηκε ο Χίτλερ όταν είδε τα αεροπλάνα του να καταρρίπτονται;
-Να μην ξανακάνει άλλη βλακεία εάν δεν συμβουλευτεί πρώτα τον γιατρό ή το φαρμακοποιό του! Αλλά τι τα θες; Συχνα η επιστήμη γίνεται υποχείριο της πολιτικής. Τέλος πάντων ο ανταγωνισμός Γερμανίας- Αμερικής για τη μάχη της κορτιζόνης οδήγησε στην παραγωγή της από σόγια αντι για τα επινεφρίδια των χιλιάδων αμνοεριφίων που σφαγιάζονταν για ένα γραμμάριο κορτιζόνης.
-Και γιατί έγινε τόσο πολύτιμο αυτό το ένα γραμμάριο κορτιζόνης;
-Γιατί μια παρατήρηση του Philip Showalter Hench (1896-1965) που έγινε στη γυναικολογική πτέρυγα ενός νοσοκομείου έκανε την κορτιζόνη βασίλισσα της θεραπευτικής αγωγής: Ο Hench παρατήρησε ότι ο πόνος από αρθριτικά, ελαττωνόταν ή σταματούσε στις εγκυμονούσες γυναίκες καθώς και σε ασθενείς που είχαν ίκτερο. Ο Hench, γνωρίζοντας ότι το ανθρώπινο σώμα συνθέτει την κορτιζόνη με πρώτη ύλη τη χοληστερίνη, με τη βοήθεια και του Θαδδαίου Reichstein εύκολα έφτασε στο συμπέρασμα ότι η κορτιζόνη καταπολεμά τους ρευματισμούς! Γι αυτό οι εγκυμονούσες και οι ασθενείς με ίκτερο που είναι αποτέλεσμα της υψηλής χοληστερίνης δεν πόναγαν! Για την ανακάλυψη αυτή οι Kendall, Hench, και Reichstein τιμήθηκαν με το βραβείο Nobel.
-Γιατί, τι κάνανε έδωσαν από ένα βαρέλι σογιέλαιο σε κάθε ασθενή με ρευματισμούς ;
-Θεέ μου τι βλάκας που είσαι ώρες- ώρες βρε Θανάση! Εσύ είσαι ικανός να έχεις ακτινογραφία θώρακα της γυναίκας σου στο οικογενειακό σας άλμπουμ μονο και μόνο επειδή ερωτεύτηκες τον εσωτερικό της κόσμο! Άσε το φαρμακοποιό να μας πει!
-Καλά ντε! Μια πλακίτσα κάναμε!

Κι όμως Θανάση –συνέχισε χαλαρά ο φαρμακοποιός –έκανες εύστοχη πλακίτσα. Γιατί εκείνοι που έκαναν την κορτιζόνη φτηνή και προσιτή ήταν ο Αμερικανός χημικός Russell Marker στο Μεξικό, και ο Ούγγρος φαρμακοποιός George Rosenkranz που μέχρι τότε εργαζόταν στην Κούβα. Ο Marker είναι αυτός που ανακάλυψε τον αριθμό οκτανίων στην βενζίνη, και ο Rosenkranz ο εφευρέτης του αντισυλληπτικού χαπιού. Αλλά τις λεπτομέρειες θα τις πούμε μια άλλη φορά. Έχω πιο σημαντικά πράγματα να σας πω!
-Να μας τα πεις μετά!
-Εντάξει λοιπόν! Ο Russell Marker,ήταν ένας κατεξοχήν αντισυμβατικός τύπος .Ηταν αυτός που παρόλο που είχε πολλές γνώσεις, δεν ήταν διατεθειμένος να κάτσει να πλένει τα μπουκάλια του καθηγητή στο εργαστήριο, μπας και τον κάνουν λέκτορα! Αυτός λοιπόν πήγε στο Μεξικό. Βρήκε ένα δέντρο που λέγεται Διοσκόρεα. Έκοψε δυο κορμούς, και τους έβαλε επάνω σε ένα λεωφορείο. Του κλέβουν και τους δυο κορμούς. Βρίσκει τον ένα με τη βοήθεια της αστυνομίας. Με αυτόν, έφτιαξε τόση κορτιζόνη, όση φτιαχνόταν από μια μεγάλη φυτεία σόγιας. Έφτιαξε μια δική του εταιρεία, τη Syntex, γιατί οι γαλαζοαίματες πολυεθνικές της εποχής δεν τον πίστεψαν. Έφτιαξε τόση κορτιζόνη, που χάρις τη μέθοδο του, η τιμή της κατέβηκε από τα 80 δολάρια στα 48 σεντς το γραμμάριο.
- Φαντάζομαι τιμή και δόξα…..
-Μπα! Αυτόν τον έφαγε ο Μπεζαχτάς! Τα χάλασε με τους συνεταίρους του για τα λεφτά, κι έφυγε το 1945 από την εταιρεία, παίρνοντας μαζί του τις σημειώσεις του. Ξαφνικά, η κορτιζόνη άρχισε να κάνει ελλείψεις στην αγορά.(!)

-Και μετα τι έγινε;
- Η εταιρεία προσέλαβε έναν μεγάλο όπως σας είπα φαρμακοφτιάχτη, τον Ουγγρικής καταγωγής George Rosenkranz, που μέχρι τότε εργαζόταν στην Κούβα όπου είχε μεταναστεύσει από καιρό. Ο Rosenkranz κατάφερε όχι μόνο να ξαναφτιάξει την κορτιζόνη, αλλά και να μειώσει κατά πολύ τα συνθετικά βήματα που απαιτούνταν για την παραγωγή της. Ηταν η προσωποποίηση του θριάμβου του συνδυασμού Φαρμακευτικής χημείας-φαρμακογνωσίας. Βέβαια, εξαιτίας του Rosenkranz η τιμή της κορτιζόνης είναι πολύ φτηνή γι αυτά που κάνει. Αυτή είναι η ιστορία του φαρμάκου σας. Τώρα ξέρετε.

Τους είπε ότι η κορτιζόνη είναι η βασίλισσα των φαρμάκων. Είναι ο εφιάλτης του κάθε γιατρού που ξέχασε να πάρει την τσάντα του. Ο φύλακας άγγελος του κάθε φαρμακοποιού, ιδίως στην επαρχία. Το φάρμακο που ο Παράκελσος θα αποκαλούσε βασικό συστατικό του Πενταστάγματος!
Και πάνω απ’ όλα ήταν το φάρμακο τους. Εκείνο το φάρμακο που θα τους έκανε να αψηφούν τις αποστάσεις των μεγάλων δρόμων της Αθήνας για χάρη της φιλίας τους. Εκείνο το φάρμακο, που παρόλο που είναι βασίλισσα, δεν τους ζητά τίποτε περισσότερο από αυτό που τους ζητούν και τα πιο ταπεινά φάρμακα: Να το παίρνουν μόνο όταν το συνταγογραφεί ο ο ιατρός και με τον τρόπο που υποδεικνύει ο φαρμακοποιός τους: Αποφεύγοντας το αλάτι και τις τροφές που το περιέχουν (συμπεριλαμβανομένου και του ψωμιού), με γεμάτο στομάχι, και όταν χορηγείται απο το στόμα σε μορφή αεροσόλ, να μην ξεχνανε να το ξεπλένουν μετά τη λήψη για την αποφυγή μυκητίασης της στοματικής κοιλότητας. Κι όταν το φάρμακο τελειώσει την αποστολή του, η διακοπή του θα πρέπει να γίνεται σταδιακά για να μην επηρεαστεί ο άξονας υπόφυσης-επινεφριδίων. Γιατί εαν δεν κάνουν αυτά, θα γίνει.....της κορτιζόνης. Προς τέρψιν των βοτανατζούδων και όσων πουλάνε πασατέμπο (λέγε με πλασέμπο)για να περνάει η ώρα!
Καλό Σαββατοκύριακο!

4/3/09

Φαντασία και λογική στον κόσμο του φαρμάκου: Η ιστορία της Cis – platin.












Το όραμα για την κατάκτηση του διαστήματος εχει μια ηλικία γύρω στα 150 περίπου χρόνια, από τότε που ο Ιούλιος Βερν άρχισε να το μορφοποιεί μέσα από τα κλασσικά του πλέον μυθιστορήματα. Για να κατακτήσει όμως το διάστημα, ο ανθρωπος χρησιμοποίησε εν κατακλείδι όχι πάνω από 10 εξισώσεις της φυσικής. Το κύριο βάρος έπεσε στις εξισώσεις της βαρύτητας, της κινητικής ενέργειας, της ορμής και κρούσης, και των νόμων της θερμοδυναμικής. Το πρόβλημα για την κατάκτηση του διαστήματος δεν ήταν το να βρεθεί η εξίσωση, αλλά το να γίνουν οι μετρήσεις της με εξαιρετική ακρίβεια. Αντίθετα το όραμα της υγείας εχει τέτοια ηλικία, όση είναι η ηλικία του Homo Sapiens. Χιλιάδες εξισώσεις από όλες τις επιστήμες, χιλιάδες, σχεδιασμοί πειράματα, θεωρίες, παρατηρήσεις και μελέτες έγιναν, γίνονται, και θα γίνουν, προκειμένου να σχεδιαστούν καλύτερα φάρμακα. Ανάμεσα στην ιστορία αυτή του κόσμου των φαρμάκων, αξίζει να σταθεί κανείς σε στιγμές της ιστορίας των αντικαρκινικών φαρμάκων, γιατί η αντιμετώπιση της νόσου αποτελεί την Νο1 πρόκληση για τον εικοστό πρώτο αιώνα στον χώρο της υγείας.


Η ιστορία των αντικαρκινικών φαρμάκων είναι εξαιρετικά ενδιαφέρουσα για δύο λόγους:

  • Πρώτον διότι η μάχη ενάντια στον καρκίνο περνάει αναγκαστικά μέσα από την κατανόηση από τους επιστήμονες του τι είναι ζωή. Μέχρι σήμερα δεν έχει δοθεί ικανοποιητικός ορισμός γιατί, όσο πασχίζουν να την μελετήσουν, τόσο εκείνη τρέχει και εξελίσσεται.
  • Δεύτερον, διότι μη ξέροντας τι ακριβώς είναι η ζωή, επιστρατεύεται η πεμπτουσία, τόσο της λογικής, όσο και της φαντασίας για την ανεύρεση αποτελεσματικών αντικαρκινικών φαρμάκων. Έτσι, ακόμη και τα λάθη στην έρευνα του καρκίνου, όχι απλά επιτρέπονται, αλλά επιβάλλονται προκειμένου να αποκτηθεί γνώση, έστω και με παρά φύσιν μεθόδους. Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι η ιστορία της Cis-platin.


O όρος Cis-platin, αποτελεί εμπειρική ονομασία του αντικαρκινικού φαρμάκου διχλωροδιαμινολευκόχρυσου. Ο Χημικός του τύπος είναι Cis - [Pt Cl2 (NH3) 2]. H ανόργανη αυτή ένωση, ανήκει στα σύμπλοκα των μετάλλων και πρωτοσυντέθηκε το 1844 από τον Ιατρό και Χημικό Μ. Peyrone, ο οποίος διέθετε εργαστήριο στην πόλη Liebig (Giessen). Για τον λόγο αυτό, μέχρι τη δεκαετία του 60, έφερε το όνομα Χλωρίδιο του Peyrone. H χημική του δομή επιβεβαιώθηκε το 1893, από τον Νομπελίστα Alfred Werner (1866-1918). Έκτοτε, κανείς δεν ξανά ασχολήθηκε με την ουσία αυτή.





Το 1961, προσλαμβάνεται στο πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν ένας βιοφυσικός, ο Dr. Barnett Rosenberg, για να στηθεί το αντίστοιχο τμήμα του πανεπιστημίου. Ο Rosenberg δήλωνε ότι δεν έχει καθόλου καλό υπόβαθρο στη βιολογία. Αυτό όμως δεν τον εμπόδισε να έχει καλή φαντασία.


Dr. Barnett Rosenberg


Ο Rosenberg παρακολούθησε ατέλειωτες ώρες στο μικροσκόπιο την διαίρεση του κυττάρου μέσω της διαδικασίας της μίτωσης. Οι εικόνες της μιτωτικής ατράκτου στα μάτια του Rosenberg έμοιαζαν εξαιρετικά με την εικόνα του μαγνητικού πεδίου που σχηματίζεται όταν τα ρινίσματα σιδήρου διευθετούνται υπό την επίδραση ενός μαγνήτη. Έτσι, αποφάσισε να μελετήσει την επίδραση του ηλεκτρομαγνητικού πεδίου στο διαιρούμενο κύτταρο, με στόχο να μπορεί να επηρεαστεί στο μέλλον η διαίρεσή του.



Επάνω: Η μιτωτική άτρακτος που σχηματίζεται κατά τη διαίρεση κάθε ευκαρυοτικού κυττάρου. Κάτω: Φωτογραφία του μαγνητικού πεδίου. Η ομοιότητα είναι εκπληκτική.

Για το σκοπό αυτό, αποφάσισε να μελετήσει κυτταρικές σειρές, τοποθετώντας τις, σε θρεπτικό διάλυμα το οποίο διαπερνούταν από ηλεκτρικό ρεύμα, μέσω 2 ηλεκτροδίων, που ήταν βυθισμένα στο διάλυμα της καλλιέργειας. Έτσι, ο σωλήνας της κυτταροκαλλιέργειας έμοιαζε με ηλεκτρολυτική συσκευή.
Για να τεστάρει και ρυθμίσει τη συσκευή, ο Rosenberg και οι συνεργάτες του, χρησιμοποίησαν στελέχη του βακτηριδίου Ε. Coli. Τα μικρόβια ως γνωστόν, δεν χαρακτηρίζονται από παρουσία μιτωτικής ατράκτου κατά τη διαίρεσή τους (calibration). Ως ηλεκτρόδια, χρησιμοποιήθηκαν πλάκες από λευκόχρυσο λόγω της χημικής αδράνειας του συγκεκριμένου μετάλλου. Ύστερα από μερικές ώρες, ο Rosenberg διέκοψε την παροχή ρεύματος στα ηλεκτρόδια, και εξέτασε τον αριθμό των βακτηριδίων και τη μορφή τους. Τότε, παρατήρησε με έκπληξη ότι η ανάπτυξη των βακτηριδίων είχε σταματήσει, ενώ το μήκος του κάθε βακτηριδίου, ήταν κατά μέσο όρο 300 φορές μεγαλύτερο από το φυσιολογικό. Επομένως, τα βακτηρίδια επιμηκύνονταν αλλά δεν διαιρούνταν. Η ομάδα είχε κάνει μια σημαντική ανακάλυψη: Υπήρχε κάτι μέσα στην καλλιέργεια που επιμήκυνε τα βακτήρια, αλλά ανέστειλε την διαίρεσή τους.


Έπειτα από πολύωρες και πολύπλοκες χημικές αναλύσεις, βρέθηκε ότι μέσα στην καλλιέργεια είχε παραχθεί Cis-platin από την ηλεκτροχημική αντίδραση του λευκόχρυσου των ηλεκτροδίων με τα αμμωνιακά και χλωριούχα άλατα του θρεπτικού υλικού της καλλιέργειας. Οι ερευνητές σκέφτηκαν ότι εάν η cis-platin σταματά τη διαίρεση , τότε ίσως αποδειχτεί ότι έχει αντικαρκινική δράση.

Το 1968, η ομάδα του Rosenberg ξεκίνησε πειράματα σε ποντίκια. Επιλέχθηκαν 2 μοντέλα, ένα με λευχαιμία, και ένα με σάρκωμα. Τα αποτελέσματα ήταν καταπληκτικά. Ενώ τα ποντίκια-μάρτυρες πέθαναν 20 μέρες μετά τη μεταμόσχευση του όγκου, στα ποντίκια που ενέθηκε cis-platine ο όγκος είχε εξαφανιστεί.


φωτ: Διαδοχικές φωτογραφίες 2 ποντικών στα οποία προκλήθηκε πειραματικός καρκίνος (σάρκωμα 180). Στο ποντίκι της άνω φωτογραφίας δεν χορηγήθηκε καμία φαρμακευτική αγωγή. Πέθανε 21 ημέρες μετά την πρόκληση, έχοντας αναπτύξει όγκο βάρους 3 γραμμαρίων. Στο ποντίκι της κάτω φωτογραφίας χορηγήθηκε cis-platin της 8η ημέρα μετά την πρόκληση. O όγκος σχεδόν εξαφανίστηκε μέσα σε έξι ημέρες μετά την έναρξη της αγωγής. Το ποντίκι πέθανε 3 χρόνια αργότερα, λόγω γήρατος. (πηγή: Rosenberg, B. In Nucleic Acid-Metal Ion Interactions. T. G. Spiro, Ed. John Wiley & Sons, Inc.: New York, 1980, Vol. 1, pp. 1-29.)


Τα αποτελέσματα φαίνονταν τόσο ενθαρρυντικά, που έκαναν τον πρόεδρο των ΗΠΑ Richard Nixon, να αναφωνήσει το 1973 ότι νικήθηκε ο καρκίνος, παρόλο που η επιστημονική κοινότητα υποδέχτηκε με αδιαφορία την ανακάλυψη της ομάδας του Rosenberg. Η αδιαφορία σταμάτησε, μόνο όταν λίγα χρόνια αργότερα ο Sir Alexander Haddow, απέδειξε ότι η cis-platin ήταν δραστική έναντι του μελανώματος στα ποντίκια.


Το 1978, το φάρμακο πήρε έγκριση από τον FDA. Η εκτεταμένη μελέτη, αφενός μεν των χημικών, αφετέρου δε, των βιολογικών του ιδιοτήτων, οδήγησε σε τροποποίηση του μορίου του, με στόχο τον περιορισμό των ανεπιθύμητων ενεργειών (κυρίως την εκτεταμένη νεφροτοξικότητα και ωτοτοξικότητα). Ο ίδιος ο Rosenberg συνέθεσε την καρβοπλατίνη που σήμερα χρησιμοποιείται ευρέως.



καρβοπλατίνη


Σήμερα γνωρίζουμε για τις πλατίνες ότι:

1. Εμφανίζουν ευρύ φάσμα αντικαρκινικής δράσης έναντι τόσο χημειοάντοχων και χημειοευαίσθητων όγκων.

2. Εμφανίζουν δραστικότητα έναντι, τόσο βραδυαναπτυσσόμενων, όσο και ταχυαναπτυσσόμενων όγκων.

3. Δεν εμφανίζουν εξειδίκευση για κάποιες ιδιαίτερες σειρές όγκων.

4. Εμφανίζουν δραστικότητα έναντι ιοεπαγώμενων, χημειοεπαγώμενων καθώς και μεταμοσχευόμενων όγκων.

5. Προσβάλλουν συμπαγείς και μη συμπαγείς όγκους.

Ο μηχανισμός δράσης τους δεν είναι πλήρως διασαφηνισμένος. Γνωρίζουμε ότι δρουν υποκαθιστώντας το χλώριο τους με τις νουκλεοτιδικές βάσεις του DNA. Για να συμβεί αυτό, το μόριο της πλατίνης προσλαμβάνει νερό. Αυτό γίνεται στο ενδοκυτταρικό περιβάλλον λόγω του ότι επικρατούν χαμηλότερες συγκεντρώσεις ιόντων χλωρίου. Το αποτέλεσμα της προσβολής της cis-platin είναι ο σχηματισμός σταυροδεσμών στο DNA. Η διαδικασία αυτή ενεργοποιεί το μηχανισμό αποκοπής του μη φυσιολογικού DNA, γεγονός που τελικά οδηγεί στον κυτταρικό θάνατο (απόπτωση).

φωτ: Σχηματισμός σταυροδεσμών στο DNA από τη σισπλατίνη (πράσινο χρώμα)

Η έρευνα για τις πλατίνες συνεχίζεται και δίνει συνεχώς νέα στοιχεία. Σήμερα για παράδειγμα, γνωρίζουμε ότι η αποτελεσματικότητά τους είναι μεγαλύτερη όταν χορηγηθούν ενδοπεριτοναϊκά (IP), σε σχέση με την ενδοφλέβια χορήγηση (IV).
Η έρευνα φέρνει επίσης στην επιφάνεια τρόπους για την in vitro, προς το παρόν ελαχιστοποίηση της ανθεκτικότητας των όγκων στις πλατίνες όπως:

· Αναστροφή των ελαττωματικών κυτταρικών συσσωρεύσεων, με τη χρήση του φαρμάκου διπυριδαμόλη: Είναι γνωστό ότι η ικανότητα των αντιμεταβολιτών για de novo αναστολή της βιοσύνθεσης δεοξυριβονουκλεοτιδίων περιορίζεται λόγω της ικανότητας των κυττάρων να προσλαμβάνουν νουκλεοσίδια από το εξωτερικό περιβάλλον. Η διπυριδαμόλη είναι ένα γνωστό και καταξιωμένο αντιαιμοπεταλιακό φάρμακο, που χρησιμοποιείται σε συνδυασμό με την ασπιρίνη για την πρόληψη των αγγειακών εγκεφαλικών επεισοδίων. Υποστηρίζεται ότι η διπυριδαμόλη αναστέλλει την μεταφορά νουκλεοσιδών από το εξωτερικό περιβάλλον προς το εσωτερικό του κυττάρου και με τον τρόπο αυτό αυξάνει την δραστικότητα των αντιμεταβολιτών.

· Αναστολή της επιδιόρθωσης του DNA με τη χρήση υδροξυουρίας, νοβοβιοκίνης, και 5-aza-2-δεοξυκυτιδίνης (DAC).
· Aναστολή του συστήματος γλουταθειόνης με τη χρήση του σουλφοξιμίδιου της βουθειονίνης (BSO).

Aπό πλευράς σύνθεσης νέας γενιάς πλατινών, η έρευνα προσανατολίζεται σε ανάλογα της Cis-platin που θα εμφανίζουν μεγαλύτερη εκλεκτικότητα, αυξημένο θεραπευτικό δείκτη και τροποποιημένες φαρμακοχημικές ιδιότητες όπως η διαλυτότητα, για να μπορούν να χορηγηθούν και από άλλες οδούς.

Οι ερευνητές αναζητούν ανάλογα της Cis-platin που θα εμφανίζουν:
· Ουδετερότητα στο ηλεκτρικό τους φορτίο για να μπορούν να διαπεράσουν ευχερέστερα τους λιπιδικούς φραγμούς, όπως οι κυτταρικές μεμβράνες.
· Παρουσία δύο τουλάχιστον μετακινούμενων ομάδων που να βρίσκονται σε θέση cis- η μια ως προς την άλλη. Αυτό θα επιτρέπει την δημιουργία δεσμών με το DNA και/ή τις πρωτεΐνες.
· Παρουσία χημικά αδρανών βιολογικών εξέδρων (inert carrier ligands), συνήθως όχι παράγωγα του τεταρτοταγούς αμμωνίου, για να σταθεροποιηθεί περαιτέρω ο δεσμός υδρογόνου που σχηματίζεται με τις νουκλεοτιδικές βάσεις.

Πάνω απ’ όλα όμως, απαιτείται περισσότερη φαντασία. Η λογική μας κάνει να γνωρίζουμε πώς λειτουργεί η ζωή. Η φαντασία όμως, θα μας βοηθήσει να καταλάβουμε το τι είναι ζωή.
Εκεί κάπου είναι κρυμμένο το μυστικό του καρκίνου. Όταν αποκαλυφθεί, τότε τα φάρμακα που θα επιλέγουν να σταματήσουν τη ζωή των καρκινικών κυττάρων για να επιτραπεί η ζωή των φυσιολογικών κυττάρων, θα γίνουν εξυπνότερα, και επομένως καλύτερα.

3/3/09

Οι τρίχες του Leonardo da Vinci


Πέρασε αρκετός καιρός μέχρι να ασχοληθεί η επιστήμη με την ομορφιά των μαλλιών. Το σίγουρο όμως από πλευράς Ιστορίας είναι ότι οι αρχαίοι Έλληνες είχαν ασχοληθεί και με τα δυο, και μάλιστα συνδυαστικά. Οι αρχαίοι Έλληνες γνώριζαν το φαινόμενο του στατικού ηλεκτρισμού των μαλλιών δοκιμάζοντας το ήλεκτρον (κεχριμπάρι) που τρίβοντας το με μαλλί αποκτά ηλεκτρικό φορτίο και μπορεί να έλκει τις τρίχες του κεφαλιού μας.

Εκείνος όμως που ανακάλυψε και χρησιμοποίησε παραγωγικά την ικανότητα της τρίχας να προσλαμβάνει υγρασία ηταν ο πολυμήχανος και ανήσυχος νους του Leonardo da Vinci. Όπως βλέπετε από την παραπάνω φωτογραφία, ο Leonardo da Vinci είχε μακρύ μαλλί. Ο διάσημος επιστήμονας περνούσε αρκετές ώρες στο αίθριο για να δοκιμάσει τις μηχανές του και θα πρέπει να εισέπραξε αρκετή βροχή μέχρι να δοκιμάσει πλήρως την αξιοπιστία τους. Έτσι, ο Leonardo da Vinci πρόσεξε την ικανότητα της μακριάς τρίχας των μαλλιών του να επιμηκύνεται όταν προσλαμβάνει υγρασία.

Ο Leonardo da Vinci σκέφτηκε να εκμεταλλευτεί την δύναμη και την ελαστικότητα του μαλλιού. Έδεσε λοιπόν την τρίχα του με ένα αντικείμενο για να είναι πάντα τεταμένη, και στην άλλη άκρη της πρόσδεσε έναν μοχλό. Έτσι ανακαλύφθηκε το υγρόμετρο, το όργανο που μετράει την υγρασία της ατμόσφαιρας. Η αρχή αυτή του Leonardo da Vinci χρησιμοποιείται ακόμη και σήμερα για την κατασκευή των υγρόμετρων.

Οι δεσμοί υδρογόνου που σχηματίζονται μέσα στην α-έλικα της κερατίνης είναι το αίτιο της υγρασίας των μαλλιών. Χάρις τους δεσμούς αυτούς μπορούμε να κάνουμε χωρίστρα στο μαλλί, και να του δώσουμε προσωρινά όποια φόρμα θέλουμε. Ένα gel στην συνέχεια θα τους δώσει το τελικό επιθυμητό σχήμα.

Άραγε τι όργανα και τι καλλυντικά θα σχεδίαζε ο Leonardo da Vinci εάν γνώριζε την ύπαρξη των χημικών δεσμών της κερατίνης;