22/1/09

Ενα διαστημόπλοιο που λέγεται Φάρμακο

Εάν το να ταξιδεύει κάποιος εκεί που δεν πάτησε κολύμπησε ή πέταξε ανθρωπος διδάσκεται, τότε ο τίτλος του επίτιμου διδασκάλου ανήκει αναμφίβολα στον Ιούλιο Βερν. Κι αυτό γιατί ο Βερν οραματιζόμενος την ανθρώπινη υπέρβαση ανακάλυπτε μηχανές ταξιδιών που έκαναν του ήρωες του να γυρίσουν τη γη σε 80 ημέρες ,να πλεύσουν 20000 λεύγες κάτω από τη θάλασσα και να εκτοξευτούν από τη γη για να φτάσουν στη σελήνη.
Στην εποχή που έζησε ο Ιούλιος Βερν, στην εποχή που οραματιζόταν ταξίδια στην άκρη του μακρόκοσμου, σε όλο το ύψος το πλάτος και το βάθος του, η μέση ηλικία του ανθρώπου δεν ξεπερνούσε τα 50 χρόνια. Κι αυτό γιατί η πενικιλλίνη, η ασπιρίνη, η κορτιζόνη, η αδρεναλίνη, τα αναισθητικά και τα περισσότερα εμβόλια δεν είχαν ακόμη ανακαλυφθεί. Το μεγαλύτερο όμως πρόβλημα της εποχής του Ιουλίου Βερν ήταν ότι οι επιστήμονες γνώριζαν ότι τα φάρμακα που είχαν ανακαλυφθεί ανακούφιζαν ή θεράπευαν μια νόσο δεν ήξεραν το πώς γίνεται αυτό. Δεν καταλάβαιναν το πώς ένα φάρμακο κατάφερνε να φτάσει στο όργανο που έπασχε. Αυτό το ταξίδι στο κέντρο του μικρόκοσμου ούτε ο Ιούλιος Βερν δεν μπορούσε να το διανοηθεί, γιατί δεν μπορούσε να απαντήσει, όπως και οι φαρμακοποιοί του δεκάτου ένατου αιώνα σε στοιχειώδη ερωτήματα: Γιατί περνάει στην κυκλοφορία; Γιατί επιλέγει να συγκεντρωθεί σε ένα όργανο και όχι σε κάποιο άλλο; Γιατί δρα σε ένα όργανο κι όχι σε περισσότερα; Γιατί πρέπει ο ασθενής να παίρνει πολλές φορές το φάρμακο αντι για μια μόνο φορά; Που χάνεται το φάρμακο μετά τη δράση του; Φεύγει από το σώμα; Πως φεύγει; Τι και ποιος το διώχνει από το σώμα;
Επειδή ακριβώς δεν μπορούσαν να απαντήσουν στα παραπάνω ερωτήματα, οι φαρμακοποιοί του 19ου αιώνα αποτύγχαναν παταγωδώς στο να φτιάξουν φάρμακα που θα δρούσαν κάθε φορά με τον ίδιο τρόπο , ενώ το θεραπευτικό τους αποτέλεσμα θα ξεκινούσε στον ίδιο χρόνο και θα διαρκούσε τον ίδιο χρόνο σε κάθε άνθρωπο. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με το ότι τα φάρμακα της εποχής εκείνης είχαν κολοσσιαίες παρενέργειες σε σχέση με τα σημερινά, έκαναν τους ασθενείς να μην συμμορφώνονται με τις οδηγίες του ιατρού ή του φαρμακοποιού τους. Το θεωρούσαν συχνά χάσιμο χρόνου, και προτιμούσαν απλά να προσευχηθούν για τη σωτηρία τους.
Το πλήρωμα του χρόνου όμως έφερε στην φαρμακευτική την πολυπόθητη γνώση με την οποία καταφέρθηκαν να απαντηθούν τα παραπάνω ερωτήματα. Με τη βοήθεια της Φαρμακολογίας, της βιοχημείας, της μοριακής βιολογίας, της φυσικής, και των μαθηματικών, η φαρμακευτική κατάφερε να φτιάξει μικρά διαστημόπλοια. Πρόκειται για τα φάρμακα που χρησιμοποιείτε καθημερινά για να κάνουν ταξίδι στο μικρόκοσμο του σώματος μας, χωρίς να προκαλούν ή να φοβίζουν με την εμφάνιση τους όπως τα διαστημόπλοια ή οι πολεμικές μηχανές. Κι αυτό είναι λογικό γιατί τα φάρμακα είναι όπλα-μηχανές που κατασκευάστηκαν για να σώζουν κι όχι για να αφαιρούν ζωές. Έτσι, τα μικρά αυτά διαστημόπλοια δεν έχουν κάτι το εκκεντρικό επάνω τους. Δεν υπάρχουν εσοχές και εξοχές, δεν υπάρχουν δεξαμενές καυσίμων, δεν υπάρχει κινητήρας, δεν φαίνεται τίποτε ! Κι αυτό κάνει τους περισσότερους ανθρώπους να πιστεύουν ότι τα φάρμακα αποτελούνται από τη φαρμακευτική ουσία που είναι ανακατεμένη με αλεύρι και τίποτε άλλο. Αυτό όμως απέχει πολύ από την πραγματικότητα.
Κάθε δισκίο που παίρνετε διαθέτει επάνω του εκτός από τη φαρμακευτική ουσία, αρκετές διαφορετικές ουσίες που χρησιμεύουν ως όργανα πλοήγησης και προστασίας: Περιέχει συνδετικές ουσίες που χρησιμοποιούνται για να κρατούν τη φαρμακευτική ουσία που βρίσκεται σε μορφή σκόνης ενωμένη με τα υπόλοιπα συστατικά. Χωρίς αυτές, τα δισκία που κρατάτε στα χέρια σας θα διαλύονταν πριν καν φτάσουν στο στόμα σας. Περιέχουν επίσης αποσαρθρωτικές ουσίες . Αποστολή τους είναι να διαλύσουν το φάρμακο στο σωστό σημείο του γαστρεντερικού σωλήνα. Εάν δεν υπήρχαν, το φάρμακο απλά θα άλλαζε το ταξίδι του και θα κατέληγε….. στον καμπινέ σας, και μάλιστα αναλλοίωτο! Περιέχει επίσης λιπαντικά, αντικολλητικά και ολισθητικά. Εάν δεν υπήρχαν, το φάρμακο θα καταστρεφόταν μέσα στην ίδια τη μηχανή που το παρασκευάζει, από την υψηλή τριβή και τη θερμοκρασία. Περιέχει επίσης προσροφητικές ουσίες που συγκρατούν τη φαρμακευτική ουσία μέσα στο φάρμακο εάν αυτή είναι σε υγρή μορφή. Περιέχει ακόμη τις απαραίτητες χρωστικές, αρωματικές και γλυκαντικές ουσίες που απαιτούνται για να γίνει το φάρμακο οσο το δυνατόν πιο εύληπτο. Και τέλος, περιέχει επικαλυπτικές ουσίες που το κάνουν να μοιάζει με κουφέτο, εάν το φάρμακο πρέπει να προστατευτεί από τα υγρά του στομάχου επειδή το φάρμακο πρέπει να απορροφηθεί οπωσδήποτε από το έντερο. Η ύπαρξη λοιπόν όλων των παραπάνω συστατικών κάνουν το φάρμακο ένα μικρό διαστημόπλοιο έτοιμο να πλοηγηθεί από το στόμα μέχρι την άκρη του μικρόκοσμου: τους χημικούς υποδοχής του πάσχοντος κυττάρου.
Για να πραγματοποιηθεί όμως αυτό το ταξίδι απαιτείται πλοηγός. Και αυτός δεν είναι άλλος από τον χρήστη του φαρμάκου, τον ασθενή δηλαδή. Και επειδή ο ασθενής συνήθως δεν εχει δίπλωμα για μια τέτοια πλοήγηση, θα πρέπει να ακολουθεί τις οδηγίες του ιατρού και του φαρμακοποιού του. Γιατί η κύρια δύναμη πλοήγησης του μικρού αυτού διαστημόπλοιου είναι η συμμόρφωση του στις οδηγίες λήψης, δόσης και φύλαξης του φαρμάκου, που εάν δεν τηρηθούν, η φαρμακευτική ουσία δεν θα προσεδαφιστεί ποτέ στον κατάλληλο τόπο και χρόνο. Ίσως ο όρος συμμόρφωση να φαίνεται σήμερα αδόκιμος γιατί παραπέμπει σε ενέργειες σωφρονιστικών ιδρυμάτων. Επιβλήθηκε όμως για να δείξει τη σημασία της πειθαρχίας που έπρεπε να επιβληθεί στον ασθενή ανεξάρτητα από τις θρησκευτικές, ιδεολογικές ή γευσιγνωστικές απόψεις του για τα φάρμακα, με στόχο την τήρηση της θεραπείας. Πράγματι, η μη συμμόρφωση στις οδηγίες λήψης, δόσης, και φύλαξης του φαρμάκου αποτελεί έναν από τους πιο βασικούς λόγους για την αποτυχία της φαρμακευτικής αγωγής. Για το λόγο αυτό αξίζει να γνωρίζει ο κάθε σκεπτόμενος ανθρωπος τις στοιχειώδεις αυτές οδηγίες συμμόρφωσης

Συμμόρφωση ως προς τη λήψη
Ακολουθείτε πιστά τις οδηγίες του φαρμακοποιού σας για τη λήψη του φαρμάκου σας πριν ή μετα από φαγητό. Οι περισσότεροι άνθρωποι πιστεύουν ότι όταν ένα φάρμακο παίρνεται μετα το φαγητό αυτό σημαίνει το φάρμακο ερεθίζει το στομάχι. Αυτό είναι σωστό για μερικά φάρμακα όπως τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη αναλγητικά, αλλά αποτελεί μέρος μόνο της αλήθειας. Και η αλήθεια έγκειται στο ότι όταν ο φαρμακοποιός σας συνιστά τη λήψη μετα το φαγητό, αυτό σημαίνει ότι το φάρμακο πρεπει να απορροφηθεί οπωσδήποτε από το στομάχι όπου το περιβάλλον πρέπει να είναι οσο το δυνατόν πιο όξινο. Αυτό επιτυγχάνεται μετα από την πρόσληψη τροφής όπου εκκρίνεται υδροχλωρικό οξύ αυξάνοντας έτσι την οξύτητα του στομάχου στο μέγιστο δυνατόν. Αντίθετα, εάν το φάρμακο συνιστάται να λαμβάνεται προ γεύματος, αυτό σημαίνει ότι πρέπει να απορροφηθεί από το έντερο. Εάν ο ασθενής δεν συμμορφωθεί σε αυτήν την οδηγία και πάρει το φάρμακο μετα το φαγητό, τότε αυτό θα παγιδευτεί από την τροφή με αποτέλεσμα να καθυστερήσει η έναρξη της δράσης του. Ένα κλασσικό πρακτικό παράδειγμα είναι το πώς λαμβάνεται η ασπιρίνη σε σύγκριση με την παρακεταμόλη. Εάν ο χρήστης της παρακεταμόλης εχει λάβει φαγητό πριν το φάρμακο, τότε μάλλον θα αργήσει να του περάσει ο πονοκέφαλος. Αντίθετα, ο χρήστης της ασπιρίνης θα ωφεληθεί εάν μαζί με την ασπιρίνη τσιμπήσει και κάτι, γιατί η ασπιρίνη θα εισέλθει γρηγορότερα στην κυκλοφορία, και επομένως θα δράσει γρηγορότερα.
Ένας άλλος παράγοντας συμμόρφωσης στην κατηγορία αυτή, είναι ο τρόπος που λαμβάνονται περισσότερα του ενός φάρμακα. Αρκετοί ασθενείς παίρνουν τα φάρμακα ταυτόχρονα για να ξεμπερδεύουν. Αυτό όμως για μερικά φάρμακα μπορεί να αποβεί επιβλαβές για τον ασθενή διότι υπάρχουν αλληλεπιδράσεις μεταξύ των φαρμάκων, με αποτέλεσμα ένα φάρμακο να εξουδετερώνει ή να επιταχύνει τη δράση ενός άλλου. Για το λόγο αυτό η ακριβής ώρα λήψης του κάθε φαρμάκου θα πρέπει να τηρείται ευλαβικά, πάντοτε σύμφωνα με τις οδηγίες του ιατρού ή του φαρμακοποιού σας. Αλληλεπιδράσεις όμως μπορούν να συμβούν και μεταξύ φαρμάκου και τροφής. Γι αυτό, καλό είναι να ρωτάτε εάν υπάρχουν κάποιες τροφές που θα πρέπει να αποφεύγετε ή να επιδιώκετε να φάτε, κατά τη διάρκεια της αγωγής σας.
Τέλος, θα πρέπει να αποφεύγετε να κόβετε τα δισκία που δεν φέρουν γραμμή διχοτόμησης στη μέση εάν δεν σας εχει δοθεί η ανάλογη οδηγία από τον ιατρό ή το φαρμακοποιό σας και εφόσον αναφέρεται ρητά στο φύλλο οδηγιών του φαρμάκου. Υπάρχει ο κίνδυνος είτε να καταστραφεί το φάρμακο, είτε να μπει γρήγορα στο αίμα με άμεσες επικίνδυνες συνέπειες για την υγεία σας.

Συμμόρφωση ως προς τη δόση
Αρκετοί άνθρωποι είτε από φόβο προς τα φάρμακα είτε από υπεραισιοδοξία, τηρούν ένα δικό τους δασολογικό σχήμα. Άλλες φορές παίρνουν μικρότερη δόση από αυτή που τους συστάθηκε, (ακόμη και διχοτομώντας τα δισκία όπως είδαμε παραπάνω), και άλλες φορές μεγαλύτερη. Στην πρώτη περίπτωση η ίαση δεν επιτυγχάνεται είτε καθυστερεί δραματικά. Μερικές μάλιστα φορές επέρχεται σοβαρή επιδείνωση. Τέτοια περίπτωση είναι η λήψη αντιβιοτικών. Εάν λάβετε χαμηλότερη δόση από αυτή που σας συστήθηκε, ή, ακόμη χειρότερα διακόψετε τη λήψη του αντιβιοτικού αμέσως μόλις υποχωρήσει ο πυρετός, τότε το μόνο που καταφέρατε είναι να δημιουργήσετε στο σώμα σας ανθεκτικά στελέχη μικροβίων ως προς το αντιβιοτικό που σας συστήθηκε. Σύντομα λοιπόν τα συμπτώματα θα επανέλθουν και μάλιστα δριμύτερα, και τότε θα χρειαστείτε ισχυρότερο αντιβιοτικό. Στην περίπτωση που λάβετε φάρμακο σε δόση μεγαλύτερη από αυτή που σας συστήθηκε τότε εκτός του ότι ελλοχεύει ο κίνδυνος δηλητηρίασης, καταπονείτε τον οργανισμό σας με ένα φάρμακο που θα αυξήσει τις ανεπιθύμητες ενέργειες του χωρίς αναγκαστικά να διπλασιαστεί το αποτέλεσμα της επιθυμητής δράσης του.


Συμμόρφωση ως προς τη φύλαξη

Τα φάρμακα είναι πολύ ευαίσθητες χημικές ουσίες. Η ευαισθησία τους στις συνθήκες του περιβάλλοντος είναι το αντίτιμο για το πόσο μακρύ ταξίδι είναι ικανά να κάνουν στο μικρόκοσμο του σώματος μας, που είναι τόσο διαφορετικός χημικά από το εξωτερικό περιβάλλον στο οποίο ζούμε. Με άλλα λόγια τα φάρμακα κατασκευάστηκαν για να ζήσουν και να ταξιδέψουν μέσα στο σώμα μας και όχι έξω από αυτό, και το γεγονός αυτό από μόνο του απαιτεί ένα σεβασμό από μέρους μας γι αυτό που κάνουν για μας. Ο σεβασμός αυτός συνίσταται στη σωστή τους μεταχείριση. Φυλάξτε λοιπόν τα φάρμακα που απαιτούν ψυγείο χωρίς να τα τοποθετείτε στην κατάψυξη. Τα υπόλοιπα φάρμακα, μπορείτε να τα φυλάξετε στο κλειδωμένο φαρμακείο του σπιτιού σας που καλό θα ήταν να μην να βρίσκεται στο λουτρό, για να τα προστατέψετε από την υγρασία. Μην εκθέτετε τα φάρμακα σε δυνατό φως για μεγάλο χρονικό διάστημα, και γενικά καλό είναι τα φάρμακα να βγαίνουν από το κουτί τους μόνο κατά τη στιγμή της λήψης τους. Και προπαντός θα πρέπει πάντα να ελέγχετε την ημερομηνία λήξης του φαρμάκου σας. Γιατί εάν εχει παρέλθει, υπάρχει πάντα ο κίνδυνος για το μικρό σας διαστημόπλοιο να μην προσεδαφιστεί ποτέ στα κύτταρα σας με αποτέλεσμα εσείς να απογειωθείτε…για άλλους κόσμους, λόγω αστοχίας υλικού.

Τον 19ο αιώνα ο Ιούλιος Βερν οραματίστηκε τον άνθρωπο ως κυρίαρχο του σύμπαντος με τη βοήθεια μηχανών που ο ίδιος κατασκεύασε και πλοήγησε. Τον 21ο αιώνα οι φαρμακοποιοί οραματίζονται έναν άνθρωπο ως κυρίαρχο του σώματος του, με τη βοήθεια των μικρών χημικών διαστημοπλοίων που λέγονται φάρμακα. Η συμμόρφωση του χρήστη τους στις οδηγίες λήψης δόσης και φύλαξης, δεν αποτελεί ένα αναγκαίο κακό. Είναι μια νίκη του σκεπτόμενου μυαλού, που με τη σειρά της δίνει την κινητοποίηση στους ανθρώπους να δημιουργούν συνέχεια καλύτερα φάρμακα που θα παρατείνουν τη διάρκεια της ζωής τόσο που να κάνουν τον κάθε υποψήφιο Ιούλιο Βερν να βλέπει τα όνειρα του να γίνονται πραγματικότητα…..